V ma’ruza. Taqsimlangan hisoblash, parallelizm

5.2. Oqim modeli.
Oqimlarni hisoblash modeli (data flow-ma’lumotlar oqimi) grafik shaklida taqdim etiladi, uning tugunlari jarayonlardir, boshqalari esa ma’lumotlar oqimidir. Oqim modellari ikki yoki undan ko‘p jarayonlarning o‘zaro ta’sirini o‘z ichiga oladi.
Oqim diagrammalari ichida DFD (Data Flow Diagram) va CFD (Control Flow Diagram) jarayonlari sikl ko‘rinishini hosil qiladi. DFD-da jarayonlar ma’lumotni uzatish (tekis o‘qlar) va CFD-da boshqarishni uzatish (nuqta o‘qlar) orqali o‘zaro ta’sir qiladi.
O‘qlar ma’lumotlarni boshqarishni (sinxron yoki asinxron) uzatish yo‘nalishi va usulini ko‘rsatadi. Ko‘pincha, o‘rnatilgan tizimlarni loyihalashda ular DFD va CFD ni bir xil holatda hisoblanadi.
Boshqarish oqimlarining diagrammasi (CFD, Control Flow Diagram) - bu o‘zining semantikasida jarayonni boshqarishning faqat yo‘nalishini aks ettiradigan oqim modelining bir turi.
Boshqarish modelida tashqi, ichki ta’sirlar yoki ish rejimlarining o‘zgarishiga javoban tizim qanday qarorlar qabul qilishi to‘g‘risida ma’lumotlar mavjud. Tizimda qarorni qabul qilish shundan iboratki, tizim holatining o‘zgarishi DFD va CFD-da aniqlangan ba’zi jarayonlarni kiritishi yoki yo‘qolishiga olib keladi. Boshqarish modelida esa xatti-harakatlarga qo‘shimcha ravishda tashqi obyektlarning holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni olishi va atrof-muhitga uzatilishi uchun o‘z holati to‘g‘risida signallar orqali tavsiflaydi [27].
Oqim modellarida asosiy e’tibor jarayonlar o‘rtasida ma’lumotlarni qanday almashish kerakligiga qaratiladi. Kompyuter texnologiyalarida bunday usullar kam. Ma’lumot uzatish mexanizmi quyidagicha bo‘lishi mumkin:
• umumiy xotira (ma’lumotlarni saqlash). Ma’lumotlar oqimi diagrammalarida va Pirbxay va Xatley real vaqt tizimlarini loyihalash strategiyalarida ishlatiladi;
• navbat (xabarlar, ma’lumotlar oqimi). Kann texnologik tarmoqlarida ishlatiladi.
Jarayon ma’lumotlarni bir yoki bir nechta oqimlar shaklida tarqatishi mumkin.
Jarayonda bir yoki bir nechta ma’lumot oqimini qabul qilishi mumkin. Ma’lumotlar oqimi jarayonni jarayonga ulashi mumkin yoki jarayon ma’lumotlarni saqlaydi.
Kirish ma’lumotlarini qayta ishlanganda, jarayon chiqish ma’lumotlarini hosil qiladi.
Birgalikda ishlatiladigan xotira orqali ma’lumotlarni uzatishda bir nechta jarayonlar orqali parallel yozish va parallel o‘qish mumkin. Qoida tariqasida, umumiy xotirada ma’lumotlarni uzatish qo‘shimcha qiyinchiliklarga va dizayndagi chalkashlikka olib keladi.