V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

4.1. Bilish jarayonlari va professional faoliyat 
 
Professional faoliyat shaxsdan juda ko’p bilimlarni hamda malakalarni talab qiladi. Nima 
uchun  u  yoki  bu  kasbni  tanlaganini  anglab  yetgan  shaxs  (motivlar  muammosi),  endi  o’z 
faoliyati  va  qobiliyatlarini  boshqara  bilishi  va  o’z  ustida  muttasil  ishlab,  malakalarini  orttirib 
borishi  shart. 
Professional  bilimdonlik
 
shu  nuqtai  nazardan  shaxs  umumiy  madaniyatining 
shunday yo’nalishiki, unga faqat kasbiga taalluqli bo’lgan bilimlardan tashqari, shu bilimlarning 
hosil  bo’lish  yo’llari  va  malakalarning  takomillashuvini  ta’minlovchi  psixologik  jarayonlar  va 
holatlarni bilishni ham taqozo etadi. Bu psixologiyada bilish jarayonlari va ularning mohiyatini 
va kechishini bilish demakdir. 
Ma’lumki,  odamlar  bir-birlaridan  ko’p  jihatlari  bilan  farq  qiladilar.  Masalan,  ayrimlar 
ko’rgan-kechirganlarini juda yaxshi esda olib qolib, kerak vaqtda aniq esga tushira oladilar. 
Ba’zilar ko’zi bilan ko’rgan har qanday obyektni mayda detallarigacha bayon etish qobiliyatiga 
ega. Yana birlari eshitgan narsalari xususida aniqroq fikrlaydi, kimdir sodda, ravon tilga o’z his-
kechinmalarini  ayta  olsa,  boshqalar  –  har  bir  hikoyaga  albatta,  fantaziya  elementlarini 
qo’shishga moyil bo’ladilar. Demak, odamlarning tashqi olamdan oladigan taasurotlari va ularni 
ongda  tartiblashtirish  qobiliyatlari  har  xil  bo’larkan.  Ikkinchi  tomondan,  shunday  kasb-korlar 
borki, u shaxsdagi u yoki bu sifatlarning mukammalashib borishiga imkon beradi. Masalan, 
yirik  avtomatik  boshqaruv  tizimlarida  ishlaydigan  operator  o’z  diqqatini  har  qanday  mayda 
o’zrgarishlarga ham qaratishga o’rgansa, konstruktor mavhum matematik hisob-kitoblarga usta 
bo’lib  boradi.  Iqtisodchi-moliyachi  pulning  har  bir  tiyinidan  foyda  olishga  o’rgansa,  shoir 
tabiatan  barcha hodisa va voqyealarni badiiy bo’yoqlarda, o’ziga xos idrok qilishga moyilligi 
oshadi.  Demak,  odamning  tashqi  olam  xossa  va  xususiyatlarini  ongida  aks  ettirishi  uning 
iqtidori  o’sishi  va  professional  malakalari  rivojlanganligiga  bog’liq  tarzda  kechadi.  Shuning 
uchun har ongning muhim aks ettirish shakllari bo’lmish bilish jarayonlari – 
idrok, sezgi, xotira, 
diqqat, tafakkur, iroda va hissiyot
larning inson hayoti va professional o’sishidagi roliga to’xtalib 
o’tamiz. 
Xo’sh, bilish jarayonlari deganda psixologiyada aynan nimalar nazarda tutiladi?