V. M. Karimovaning umumiy tahriri ostida. Toshkent

36-rasm.  E. Eriksonning  shaxs  “Men”ini rivojlanish  bosqichlariga  tayangan  klassifikasiyasi 
“Men”ning 
rivojlanish 
bosqichlari 
 
1-bosqich 
 
2-bosqich 
 
3-bosqich 
 
4-bosqich 
 
ishonch va 
ishonchsizlik
 
 
hayotning    
1-yili
 
 
mustaqillik  va 
qat’iyatsizlik
 
 
2-3 yoshlar
 
 
tadbirkorlik  
va gunoh 
hissi
 
 
4-5 yoshlar 
 
chaqqonlik va 
yetishmov-
chilik
 
 
6-11 yoshlar 
 
 
5-bosqich 
 
6-bosqich 
 
7-bosqich 
shaxs identi-
fikasiyasi va 
rollarning 
chalkashlagi
 
 
8-bosqich 
 
12-18 yoshlar 
 
yaqinlik  va 
yolg’izlik
 
 
yetuklikning 
boshlanishi
 
 
umuminsoniyl
ik va o’ziga 
berilish
 
 
yetuklik davri 
 
yaxlitlik  va 
ishonchsizlik
 
 
keksalik
 

---

 
144 
jarayonlari,  birinchi  navbatda,  idrok  qilish,  intellektual  qobiliyatlari  ham  maromida  rivjlanadi. 
Psixologik  kuzatishlarda  aniqlanishicha,  qiz  bolalardan  ko’ra  o’g’il  bolalar  o’yiniga  ko’proq 
e’tibor qaratilar, ularga olib beriladigan o’yinchoqlar soni va sifati ham ancha yuqori ekan. Bu 
bir tomondan, ota-onalarning o’g’il bolaning sho’xroq bo’lishini inobatga olib, uni band etishga 
intilishi  bo’lsa, bizning sharoitimizda o’g’il bola – merosxo’rga munosabatning ilk yoshlikdan 
shakllanishi bilan ham izohlanadi.
 
Bu  narsa  o’z  navbatida  o’g’il  bola tafakkurining tezroq rivojlanishi, unda kashfiyotchilik 
elementlarining paydo bo’lishiga olib keladi. qizlarga esa kelajakda ona bo’ladi, degan ma’noda 
ko’proq uy-ro’zg’or yumushlariga aloqador o’yinchoqlar, qo’g’irchoqlar olib beriladi. Bu ma’lum 
ma’noda,  darhaqiqat,  qizlarni  bo’lg’usi  hayotga  tayyorlasa,  ikkinchi  tomondan,  uning tashqi 
olamni  bilish  va  kashf  etish  imkoniyatlarini  cheklaydi.  Shulardjan  kelib  chiqib,  hozirgi 
zamonaviy  oiladagi  (ko’p  hollarda  alohida  yashaydigan  nuklear  oila)  kam  sonli  bolalarni 
tarbiyalash  borasida qator muammolarni keltirib chiqarmoqda. O’zbekistonda oila, onalik va 
bolalikni ijtimoiy muhofaza qilish, “Ona va bola” davlat dasturi doirasida amalga oshirilgan turli 
taraqqiyot  yoshdagi  bolalarning  ham  ma’naviy,  ham  intellektual,  ham  jismoniy  rivojlanishi 
uchun  yaratilgan  sharoitlar,  onalarning  aynan  3  yoshgacha  taraqqiyot  davrida  bolasini 
parvarish qilish imkoniyatining yaratilganligi bu borada ijobiy samaralar berishi shubhasizdir.