V. Gavel Kuchsizlar kuchi rtf

бундай жамият бирор соф
инсоний нарсани идрок эта олмайди; аксинча, уйғотишга бўлган ҳар
қандай ҳаракатни ўзига таҳдид деб билган ҳолда, тизимга содиқликни
мустаҳкамлаш
(қонунийликнинг кафили сифатида гарчи чала-ҳуқуқий
бўлса-да)
билан жавоб беради.
Aгар қўшимча қиладиган бўлсак, жамиятни
назорат қилиш мақсадида унга комплекс, тўғридан тўғри ва билвосита таъсир
қилиш масаласида посттоталитар тизимнинг тарихий аналоги мавжуд эмас,
мукаммал механизмига эга эканлигини инобатга олсак, очиқ қарши чиқишга
ҳар қандай уриниш, нафақат сиёсий бефойда, балки, амалий имконсизлигини
ҳам тушуниш мумкин; эҳтимол бу қаршилик маълум бир реал ҳаракат
даражасига кўтарилишдан олдин зарарсизлантирилган бўлар эди.
Бу қаршилик амалга оширилган тақдирда ҳам, мазкур ҳаракатга
нафақат улкан давлат (ва давлат ости) кучи, балки манфаатлари кўзлаб ҳаракат
68

---

қилинаётган жамиятнинг ўзи ҳам қаршилик кўрсатади. Охир-оқибат бу бир
неча изоляцияланган одамларнинг ҳаракати сифатида минимал резонансга эга
бўлар эди холос.
(Шунинг учун ҳам давлат “диссидентлик ҳаракатларини”
ноқонуний ва фитнада айблаб террорчи тамғасини ёпиштиришга уринмоқда)
Юқорида тилга олганларимиз “диссидент ҳаракати”нинг қонунийлик
принципини танлаши лозимлигининг асосий сабаби эмас. Бунинг сабаби
“диссидент” позициясининг чуқур ички табиатида яширинган: тизимни
зўравонлик билан ўзгартириш принципи унга мутлақо бегона бўлиши керак,
чунки у зўравонликни асос қилиб олиши мумкин эмас.
(Aслида, биз уни фақат
экстремал вазиятларда муқаррар ёвузликка жавоб сифатида маъқуллашимиз
мумкин, агар тўғридан-тўғри зўравонликка зўравонликдан бошқа нарса билан
қарши туриш имкони бўлмаса, бундан бош тортиш зўравонликни
қўллаб-қувватлашни англатади; масалан, Иккинчи Жаҳон урушининг
бошланишига сабаб бўлган омиллардан бири сифатида Европа пацифизмини
эслайлик.)
Бу жамиятдаги муҳим ўзгаришлар фақат тизимни алмаштириш ёки
ҳукуматни ўзгартириш шаклида (ёхуд ҳар қандай шаклда) амалга ошириш
мумкин ва бу “принципиал” ўзгаришга эришиш учун инсон ҳаётини қурбон
бериш билан боғлиқ “камроқ принципиал” воситаларни қўллаш ўзини оқлайди
деган қарашни рад этишдан келиб чиқади. Бу ҳолатда ўзининг назарий
концепциясига ғамхўрлик, муайян одамнинг ҳаёти ҳақидаги ғамхўрликдан
устун қўйилади;