V. G. Mikulskiy

Issiqlik elektr stansiyalarining kul va shlaklari (IES) - qattiq yoqilg'ining yonishi natijasida mineral qoldiq. Har yili oʻrtacha quvvatga ega bitta issiqlik elektr stansiyasi 1 million tonnagacha kul va shlak tashlab yuboradi, kul asosidagi yoqilgʻini yoqadigan issiqlik elektr stansiyasi esa 5 million tonnagacha.Kimyoviy tarkibiga koʻra yoqilgʻi kul va shlakdan iborat. SiO2, A12O3, Fe2O3, CaO, MgO va boshqalardan iborat va yonmagan yoqilg'ini ham o'z ichiga oladi. Yonilg'i kuli va shlaki yillik ishlab chiqarishning atigi 3-4% uchun ishlatiladi.­­­

Zamonaviy issiqlik elektr stansiyalarida ko'mir maydalangan holatda yoqiladi. Shlak o'choq hajmida yumshatilgan kul zarralarining yopishishi natijasida hosil bo'ladi va o'choq ostidagi shlak bunkasida to'planadi. Shlak donalarining kattaligi 1-50 mm. Kul o'choqdan chiqindi gazlar (uchuvchi kul) bilan olib ketiladi va ularni siklonlarda va elektrostatik cho'ktirgichlarda tozalash paytida ushlanadi. Kul zarralari hajmi 1 mm dan kam.­­­

Kullarning ko'pchiligi sharsimon zarracha shakliga, silliq vitrifikatsiyalangan sirt tuzilishiga ega. Sferik zarrachalarning kattaligi bir necha mikrondan 50-60 mikrongacha.

IESlarning kullari va shlaklari deyarli barcha qurilish materiallari va mahsulotlarini ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin.