V bob. Mehnat bozori statistikasi

5.1.1-chizma. Mehnat bo‘limlari orqali ishga joylashtirilgan fuqarolar
soni (ming kishi)
Mehnat organlarida ro‘yxatga olingan ish bilan band bo‘lmagan 
fuqarolar umumiy sonidan shu yilning oxiriga 16,2 ming kishi ishsiz 
maqomiga ega bo‘lgan.
Iqtisodiy nofaol aholiga 15 yoshdan 72 yoshgacha bo‘lgan aholining 
quyidagi kategoriyalari kiritiladi:
- kunduzgi bo‘lim o ‘quvchilari, talabalari, magistrlari, aspirantlari, 
tinglovchi va kursantlari;
- nafaqaxo‘r va nogironlar;
- uy xo‘jaligida band bo‘lganlar;
- ish qidirishni tugatganlar;
- ishlashi shart bo‘lmaganlar.
81

---

Bozor iqtisodiyoti sharoitida mehnat bozorida yuz berayotgan 
jarayonlarni tahlil qilishning muhim quroli bo‘lib, o ‘rtacha yillik 
miqdorlarda 1.01 va 1.07 ga nisbatan tuziladigan mehnat resurslari balansi 
hisoblanadi. U mehnat resurslarining soni va tarkibi, ularning milliy 
iqtisod tarmoqlari va mulk formalari bo‘yicha taqsimoti, ishsizlar va 
iqtisodiy nofaol aholi haqidagi ko‘rsatkichlar tizimi bo‘lib, u faqat mehnat 
statistikasi ma’lumotlari asosida emas, balki statistikaning boshqa 
tarmoqlari ko‘rsatkichlarini o ‘z ichiga oladi. U jamiyatning ijtimoiy 
tuzilishini, mehnat bozoridagi talab va taqdimni o ‘rganish uchun muhim 
qurol bo‘lib hisoblanadi.
Mehnat resurslari balansi ikki bir-biri bilan bog‘liq bo‘limlardan 
iborat: uning birinchi bo‘limida mehnat resurslarining soni va tabiiy takror 
paydo bo‘lishini, ikkinchi bo‘limida mehnat resurslarini sohalar va faoliyat 
turlari bo‘yicha taqsimlanishini ifodalaydi.
Mehnat resurslari balansi sxemasini quyidagicha ifodalash mumkin:
I. Mehnat resurslarini paydo bo‘lish manbalari jami mehnat resurslari, 
shu jumladan:
- mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga layoqatli aholi;
- iqtisodiyotda band bo‘lgan o ‘smirlar;
- iqtisodiyotda band bo‘lgan qariyalar va ishsizlar.
II. Mehnat resurslari taqsimoti:
- jami iqtisodiyotda band bo‘lganlar, shu jumladan:
- iqtisodiyot tarmoqlarida;
- xususiy uy xo‘jaligini yuritish uchun yonlanganlar;
- doimiy yo‘nalish va boshqa soha xodimlari;
- mehnat qilish qobiliyatiga ega bo‘lgan ishlab chiqarishdagi ajralgan 
holda o ‘qiyotganlar;
- mehnat qilish qobiliyatiga ega bo‘lgan, lekin iqtisodiy faoliyat va 
o ‘qish bilan band bo‘lmaganlar.
82

---