V azir lig I a d h a m vaisov teri va tanosil

 
topiladi.
Kandidozli paronixi
 
hamda 
onixi
 
teri va shilliq pardalar jarohati bilan 
birga kechadi. Paronixi - tirnoq halqasi shishi, infiltratsiyasi giperemiya 
h o lid a k echadi. B un d a tirn o q a tro fi h a lq a si g o 'y o tirn o q u stig a
surilgandek bo'lib ko'rinadi. Z am burug'lar tirnoq atrofi halqasining yon 
to m o n larid an kirib b o rad i va shu sab ab tirn o q n in g m ustaqil qismi 
ja r o h a tla n m a y d i. 
T irn o q yon y u z a la ri 
va 
tirn o q y u z a la ri 
deform atsiyalanadi, har xil qalinlikka ega bo'ladi. Jarayonning o 'tk ir 
davrida og'riq va qichishish kuzatiladi.
Kandidozli vulvovaginit. balanat, balanopostit
 
yakka holda yoki 
kandidozning boshqa turlari bilan birga rivojlanadi. Qizlarda vulvit va 
vulvovaginit, uretritlar bilan uchraydi. O 'g'il bolalarda bu xil jaro h at 
juda kam uchraydi, chunki ularda fiziologik fimoz holati boMib, olat 
boshchasi olat yopqichi bilan yopilib turadi.
146

---

K andidozli vulvit va vulvovaginit rivojlanishida diffuz shishgan 
giperemiya o ‘chog‘i paydo bo‘lib, yuzasida mayda-mayda oqish pardalar 
uchraydi. Parda oson ko'chadi, ostidan seroz, seroz-yiringli ajratm ali 
eroziya yuzasi ochiladi. K asallik qichishish va og‘riq bilan kechadi, 
ayniqsa, siyish paytida kuchayadi.
S u r u n k a li ta r q o q ( g r a n u le m a to z k a n d id o z ) k a n d id o z
su ru n k a li 
kasalliklar tug'm a immun tanqisligi oqibatida, og'ir endokrin o'zgarishlar 
tufayli kelib chiqadi. Z am b u ru g 4 infeksiyasining surunkali kechishga 
o 'tis h i a n tib io tik la r b ila n d a v o la s h , uzoq v a q t, k a tta m iq d o rd a
kortikosteroid gorm onlar, immunosupressorlar qabul qilishga olib keladi.
Yuz, boshning soch qismi, tana, q o 4l va oyoqlarda dum aloq, n o to 'g 'ri 
shaklli, giperemiyalangan va infiltrlangan, kepaklanuvchi dog‘lar yuzaga 
kelib, ular asta-sekin granulyatsiyalangan kepaklarga aylanadi. O g‘iz 
b u rchaklarida so'galsim on hosilalar vujudga kelib, ular yuzasi qalin 
yiringli seroz qaloqlari bilan qaloqlanadi. Boshning soch qismida, tana, 
qo'l-oyoqlarda g'adir-budir, tugunli, tarqaluvchi hosilalar o ‘sib, yiringli 
a jratm alar ajratadi, ajratm alar qurib, q atqalo qlar hosil qiladi. Bu xil 
c h uq ur kand ido z k o 'rin ish la ri stafilok o kk infeksiyasi q o 'sh ilg a n id a
kuzatiladi.
Surunkali tarq o q , granulem atcz kandidoz o g 4ir kechib, anem iya, 
a ste n iz a tsiy a , su b fe b rilite t, uzun n ay sim on su y a k la r o s te o p o ro z i, 
qaytalanuvchi bronxit, pnevmoniya, dispeptik holatlar uchraydi. Jarohat 
tu g agach , terida chan d iq q o lad i, bo sh n ing soch qism ida esa kallik 
kuzatiladi.
Davosi. K andidozning hamm a turlarida keltirib chiquvchi omillarni 
b artaraf etish zarur. Buning uchun a w a lo , patogenetik davo tayin etib, 
sanitar-gigiyenik m uolajalar o'tkaziladi, etiotrop davo qo'llaniladi.
Bugungi kunda kandidozni davolashda yuqori samarali natijani sistem 
antim ikotiklar: diflyukan, orungal, nizoral preparatlari berm oqda.
Y assi teri, b u rm alar ja ro h a tla n g a n d a , um umiy davo kandidozga 
qo'llaniladigan dorilar tayinlashdan boshlanadi. Amfoglyukamin kuniga 
2 m arotaba, ovqatdan so'ng 200000-500000 UB, 10-14 kun m obaynida. 
B olalarga - yoshga e’tiboran: 2 yoshgacha - 25000 UB, 2 yoshdan 6 
yoshgacha - 100000 UB, 6 yoshdan 8 yoshgacha - 150000 UB, 9 yoshdan 
14 yoshgacha - 200000 UB, kuniga 2 m arta tayinlanadi. N istatin yoki 
levorin ichish zarur. 2 yoshgacha b o 'lg an bolalarga 1 mg 1 kg vazni 
hisobida, 3-4 bo'lib ichiladi. 2 yoshdan 6 yoshgacha 6-8 mg/kg, 6 yoshdan 
keyin 8-10 mg/kg tana og'irligiga nisbatan kun ga 3-4 m arta, 7-10 kun 
m obaynida; nizoral ham bemor vaznini inobatga olib, 2 yoshgacha 15- 
20 kg vazngacha 25-30 mg, sutkada bir m arta; 6 yoshgacha 20-30 kg 
vaznigacha - 30 mg, sutkada 1 m arta buyuriladi, vitam inlardan B guruhi,
147

---

im m u n o stim u ly ato r va im m u n o k o rre k to rla r tayin e tila d i. M ah alliy 
q o ila n ilu v c h i dorilardan o 'tk ir yallig'lanish bilan kechib, nam lanish 
kuzatilsa, 1 % li tanin, 0,25 - 0,5 % kum ush n itrati e ritm a la ri bilan 
nam lanadi, anilin buyoqlarining 1-2 % atrofidagi eritmalari q o'llaniladi.
Og'iz shilliq pardalari jarohatlangan bo'lsa, kattalarga 10 % tetraborat 
natriyning glitserindagi eritmasi, 1-2 % anilin bo'yoqlari surtiladi.
Sistem antim ikotiklar diflyukan, mikosist, oronazol k a tta davolash 
effektini beradi.
XEYLITLAR
Xeylitlar labning diffuz jarohatlanishi bilan, xushfe’l kechuvchi guruh 
kasalliklaridan hisoblanadi. Xeylitlar ikki guruh bo'lib, xususiy xeylitlar 
va sim ptom atik xeylitlar bir-biridan faqlanadi.
X u su siy x e y litla r
quyidagilar: eksfoliativ xeylit (quruq va ekssudativ 
xili), glandulyar xeylit (birlamchi va ikkilamchi), meteorologik va aktinik 
xeylitlar.
S im p to m a tik xeylitla rg a :
atopik xeylit, ekzematoz xeylit (lab ekzemasi), 
kontaktli xeylit (oddiy va allergik) va makroxeylit kiradi.
Eksfoliativ xeylit faqat lab qizil hoshiyasining surunkali kasalligi bo'lib, 
ikki turga bo'linadi: quruq va ekssudativ. Bu ikki tur bir-biriga aylanishi 
mumkin.
Eksfoliativ xeylit, asosan, ayollarda, 20-40 yoshlarda uchraydi.
K linikasi. E k sfo lia tiv x ey litn in g o 'z ig a xos belgisi j a r o h a tn in g
joylashishidir. Jarayon faqat lab qizil hoshiyasida, ikkala labda yoki faqat 
bir labda joylashadi. Jarayon og'iz shilliq pardasining lab qizil hoshiyasiga 
o ‘tish chegarasida, qizil hoshiyaningo'rtasigacha lentasim onchiziq bo'lib. 
labning u burchagidan bu burchagigacha (Kleyn qismi) kuzatiladi. Lab 
qizil h o s h iy a s in in g ik k in ch i y a rm i, lab terisi va la b b u r c h a k la r i 
jarohatlanm aydi.
E ksfoliativ xeylitning ekssudativ tu rid a Kleyn qism ida s a rg 'ish - 
q o vng'ir, sarg'ish-jigarrang qaloqlar hosil bo'ladi, ayrim hollarda qaloqlar 
katta-katta (o'choqlarni qoplaydi) o'lcham larga yetadi va jaro h a t yuzasini 
qoplaydi. Ayrim hollarda qaloqlar katta-katta plastinka shaklida lab terisi 
y u zasid an o silib tu ra d i va lab qizil h o sh iy a sin in g b u tu n y u zasin i 
qo plaganday k o 'rin ish d a b o 'lad i. Am m o lab qizil hoshiyasining lab 
terisiga o'tuvchi qismi va lab burchaklari jarohatlanm aydi.
Qaloqlar ko'chirilsa, to ‘q qizil, silliq yuzali lab ko'rinadi. Eksfoliativ 
xeylitga xos belgi shu k i, lab qizil h o sh iy a sid a eroziya o 'c h o q la r i 
kuzatilm aydi, K leyn qism idagi lab shilliq pardasi biroz qizargan va
148

---

shishgan b o ‘ladi, qaloqlar doim hosil bo'laverib, 3-6 kunda qalinlashadi. 
Qaloqlar ko ‘chirilgach 1-2 kundan so‘ng Kleyn qismida oqish kleysimon 
ekssudat hosil boMadi, u qurib qaloqqa aylanadi. Bu xil xeylit bilan 
og'rigan bemorlarni lab achishishi va og‘rishi bezovta etadi, asosan, lablar 
bir-biriga tekkanida bu hissiyot kuchayadi, shuning uchun gapirish, 
ovqatlanish og‘riqli bo'lib, bemorlar og'zi yarim ochiq holatda bo'ladi.
E k sfo lia tiv quruq x e y litd a
jarohatlangan yuzada q o 'n g 'ir yoki jigarrang 
q a lo q la r hosil b o 'la d i, q a lo q la r m arkazi lab qizil hoshiyasiga zich 
y opishgan b o 'lad i. Q aloqlar hosil b o 'lg ac h , 5-7 kundan s o 'n g oson 
ko'chadi, lab qizil hoshiyasi to ‘q qizil tusda ekanligi kuzatiladi, qaloq 
ostida eroziya b o im a y d i. K leyn qism idagi lab shilliq p ard asi biroz 
giperemiyali bo'ladi. Bemorlarni lab quruqligi, biroz achishishi bezovta 
q ila d i. A y rim k is h ila rd a lab q izil h o s h iy a sin in g b u tu n yuzasi 
jarohatlanm ay, uning o'rtasidagi uchdan bir qismi zararlanadi: ular qizil 
hoshiyaga juda zich jipslashgan bo'ladi. K o ‘pincha yuqori lab markaziy 
q ism ig in a ja r o h a tla n ib (en g il tu ri), q o lg a n qism i va p a s tk i lab
zararlanm aydi.
Eksfoliativ xeylit bexosdan paydo bo'lib, uzoq davom etadi, kechishi 
bir xil. O 'z-o'zidan tuzalib ketishi ham mumkin. Eksfoliativ xeylit hech 
qachon yom on jarohatga aylanmaydi.