В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

иқгнсодиёт доирасида (айниқса, кичшс мамлакатларда) иқгисодий 
қарорлар қабул қилишда хукумат ўз компания ва фуқаролари талабларидан 
эмас, балки (аксарият ҳолларда) халқаро иқгисодий ташкилотлар ва 
хорижий ТМКлар талабларидан, манфаатларндан келиб чиқишмоқда.
Авваллари у ёки бу мамлакатда ташқи иқтисодий фаолият билан 
миллий фирмалар шуғулланишган ва улар учун мамлакат ички бозори 
асосий бозор ҳисобланган. Аммо охирги ўн йилликда уларнинг кўпчилиги 
ТМКлар даражасига кўтарилишди ва бутун дунё уларнинг фаолият (савдо, 
саноат, молия) юритшп майдонига айланди. Натижада ТМКлар жаҳон 
иқгисодиётининг муҳим мустақил қисмига айланишди ва улар хиссасига 
жаҳон ялпи ички маҳсулотининг 1/5 - 1/4 қисми тўғри келмокда. 
ТМКларнинг аксарият қисми ўз мамлакатлари ички бозори учун 
ишлашларига қарамасдан глобаллашув жараёнининг ҳаракатлантирувчи 
кучи ҳисобланишади. Глобаллашув жаҳонни ягона бозорга айлантириши 
воситаси сифатида ТМКлар учун манфаатли хзсобланади, чунки улар 
ушбу бозорда энг кучли хўжалик субъекглари саналишади. Шу билан 
бирга ТМКларнинг манфаатлари доимо миллий иқгисодиёг манфаатлари 
билан мос келавермайди. Шунга қарамасдан глобаллашув жараёнининг 
чукурлашуви натижасида ТМКларнинг жаҳон иқгисодиётидаги ўрни ва 
жах,он хўжалигининг бошқа субъектларига таъсири ортиб боради.
7

---

ТМКлар фаолияти натюкасида аксарият мамлакатлар иқгисодиёти 
ўзаро бирлашиб, халқаро ҳудудий иқгисодий бирлашмаларни ташкил 
этмоқда. Ушбу бирлашмалар жаҳон хўжалигининг жиддий механизмига 
айланди, баъзилари, жумладан Европа Игшфоқи (ЕИ) ташқй дунёда ўз 
аъзолари 
номидан 
фаолият