В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

маълумотларига кура, муомзлага киритилган халкдро облигацияларнинг 
қиймати 2,3 трлн. долларни, 
бутун мамлакатларнинг ташкд қарз 
мажбуриятлари эса 3,2 трлн. долларни ташкил килар экан. 70-йилларнинг 
охирида юзага келган ҳосилавий молиявий дастаклар бозори жадал суръатлар 
билан ривожланиб келмокда. Улардан энг мухимлари ҳисобланган фоиз
612

---

своплари ва опционлари ҳамда заёмлар бўйича валюта свопларининг умумий 
қиймати 40 трлн. доллардан ошиб кетган. Бу эса, бизнеснинг накд пулдаги 
операцияларнинг муддатли операцияларга ва реал соҳадаги операциялар нинг 
молиявий соҳадаги операцияларга кўчиб ўтиши ни курсатади.
Жақон молия бозорининг замонавий таркиби кредит ресурслари 
операцияларининг охирги иштирокчилари - кредитор ва қарздор - турли 
мамлакатларнинг резидентлари бўйича қайта таксимлашни тақозо этар эди. 
Институционал нукгаи назардан бозор иштирокчилари - бу халқаро 
иктисодий муносабатлар соҳасида ссуда капигагшарининг харакатини 
таъминлаб берувчи кредит-молия ташкилотларидир. XXI аср бошларида 
капиталларнинг истеъмолчилари (асосий қарз олувчилари) ҳисобланган 
корпорациялар ва банкларнинг капитал таркибида қарз дастакларининг улуши 
ошиб кетди. Қарз олувчиларнинг жаҳон молия бозорига кириши анча 
соддалаштирилди, операциялар олиб боришга кам харажатлар талаб этилар ва 
ахборот бериш масаласида талаблар соддалаштирилган эди. Бир вақгнинг 
ўзида йирик қарзларни хужуматлар оларди. Лекин улар ўзларининг стагусига 
кўра жаҳон молия бозорига тўғридан-тўғри мурожаат кила олмайдилар ва бу 
масала акциядорлик жамиятлари оркдли амалга оширилар эди.
Молиявий бозорлардаги охирги ўн йиллшснинг муҳим тенденцияларидан