В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

соҳаси ҳисобланади.
Жаҳон хўжалигининг ривожланишидаги иккинчи босқич XVU 
асрнинг биринчи ярми - XIX асрни қамраб олади. Ушбу босқич жаҳон 
капиталистик бозорининг шаклланиши, халқаро мехрат тақсимотининг 
ривожланшпи (саноат тўнтариши, буржуазия инқилоби, мануфактурадан 
фабрикали ишлаб чиқариш тизимига ўтиш), жаҳон савдосининг халқаро 
иқтисодий муносабатлар шакли сифатида ривожланиши, милий товарлар 
экспортининг кўпайиши билан тавсифланади. Мамлакатлар ўртасвдаги
10

---

савдо интеграциясининг заифлашуви хўжалик ҳаётининг байналми- 
лаллашуви билан боғлиқ қуйидаги тамойиллар ҳисобига ривожланган:
- халқаро 
меҳнат 
бозорида 
байналмилаллашув 
жараёнининг 
чукурлашуви - 1870-1913 йиллар давомида Европани 36 млн. киши тарк 
этди ва уларнинг 23 қисми АҚШга кўчиб ўтди. Осиё ҳудудида эса хнгой 
ва ҳинд эмигрангларининг со ни Европа эмигрантларидан ҳам ошиб кетди;
- халқаро кагаггаллар оқимининг кўпайишн - 1914 йилга келиб узок, 
муддатли хорижий инвестидияларнинг умумий хджми 44 млрд. долларга 
етди ва ушбу жараёнда Буюк Британия, Франция ва Германия фаол 
иштирок этди. Халқаро капиталлар ҳаракатида умуман расмий чекловлар 
бўлмаган. Шунингдек қимматбаҳо қоғозлар бозорининг б айн ал ми- 
лаллашуви хам юқори даражага етди. 1913 йилда Лондон фонд 
бозорларида сотилаётган қимматбаҳо қоғозларда хорижий қимматбаҳо 
коғозлар улуши 59% ни, Францияда эса ушбу кўрсатикч 1908 йилдаёқ 53% 
ни ташкил этди;
- тўғридан-тўғри хорижий инвесгициялар таъсирида халкаро ишлаб 
чиқаришнинг ўсиши - 1914 йилга келиб тўғридан-тўғри хорижий 
инвесгициялар халқаро капитал ҳаракатининг асосини ташкил қилди. Бу