В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х



Download 23,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet350/441
Sana22.02.2022
Hajmi23,32 Mb.
#112691
1   ...   346   347   348   349   350   351   352   353   ...   441
Bog'liq
Jahoniqtisodiyotyoti

31.1.1-жадвап
СДР валюта савати таркибида миллий валюталар улуши1
В алю талар
2006-2010 йй.
2011-2015 йй.
А Қ Ш доллари
4 4
41,9
Евро
34
37,4
Ф унт стерлинг
11
1 U
Я пон иенаси
11
9,4
Жаҳон валюта тизимида олтин узоқ вақг мобайнида мухим ўрин эгаллаб 
келган. Замонавий жаҳон валюта тизимининг асосий хусусиятларидан бири —
бу олгиннинг тўлик дёмонитаризациясидир. Щунга қарамасдан, жахрн 
молиявий-иқтисодий инқирози шароитида олтин халқаро валюта бозорларига 
ва валюта тизимларига жиддий таъсир кўрсатмокда.
Ямайка жаҳон валюта тизимида олгинни демонетизация қилиш жараёни 
ниҳоясига етказилди. Бунинг маъноси шуки, олтиндан халқаро тўлов воситаси 
сифатида тўғридан-тўғри фойдаланиш тақиқлавди. Олгинни жаҳон олтин 
бозорларида сотиш ва ундан тутган валюта тушуми ҳисобидан 
мажбуриятларни бажаришга рухсат берилди. Аммо бу билан олтинга булган 
талаб йўқолмади. Олтин ўзининг ноёб металл сифатидаги, жозибадор 
жамғарма воситаси сифатидаги аҳамиятини сақлаб қолди. Олтин ижтимоий 
бойликни моддийлаштириш воситаси бўлиб қолаверди, жумладан, иктисодий 
инқирозлар шароитида олтинга бўлган талаб кучаяди ва олтин жуда йирик 
микдорда сотиб олинади. Олтиннинг хаггқаро иктисодий муносабатлардаги 
аҳамиятини тавсифловчи мухим жиҳатлардан яна бири - унинг хаяқаро 
кредитлар учун юқори ликвидли гаров объект эканлигидир. Бундан ташқари, 
олтин марказий банкларнинг асосий активларидан бири хисобланади ва 
муомаладаги пул массасини тартибга солишда муҳим роль ўйнайди.
Таҳлиллар, етакчи ривожланган мамлакатларда олтиннинг расмий 
мамлакат олтин-валюта захираларидаги улуши 70% дан кам эмаслигини 
кўрсатмоқда (31.2.1-жадвал).
2000-2011 йилларда олтин баҳосининг тебраниш даражаси сезиларли 
даражада юқори бўлган. Бу эса, олтиндан халқаро валюта муносабатларида 
фойдаланишда сезиларли муаммоларни келтириб чиқарди. Масалан, олпшдан 
халқаро кредит беришда гаров сифатида фойдаланилганда, олгинни сотишдан 
олинган ту шум унинг баҳоси тушиб кетиши натижасида, кредитни ва унга 
хисобланган фоизни қоплашга етмаслиги мумкин.
1
К расавина Я Л . Т ен д ен ц и и р азв и тая м еж дународны х валю тны х отнош ений в условиях гл обали заци и 
м ировой эко но м ики . //Д еньги и кр ед и т, >fsl 1 ,2 0 11. С. 20.
596


31.2.1-жадвал
Жаҳоннинг айрим мамлакатларида олтин захиралари, 2011 йил2
М ам яакат
О лти н захиралар 
хэж ми, тонна
М ам лакат расм ий олтин-валю та 
захираларидаги улуш и, %
А Қ Ш
8133,5
75,4
Г ерм ания
3401
72,7
И талия
2451,8
72,4
Ф ранция
2435.4
68,2
Х игой
1054,1
1,6
Ш вейцария
1040,1
17,3
Россия
841Д
8,2
Я пония
765.2
3,5
Ж ами
30707.1
Хулоса қилнб айтганда. олтинни демонетизация қилиш жараёни
тугалланган бўлса-да, олтлн халкаро валюта муносабатларини ривожлан­
тиришда мухим роль ўйнамокда ва ўзининг ижтимоий бойликни 
моддийлаштириш объекта сифатидаги жозибадорлигини сақлаб қолди.
31.3. Валюта операциялари ва уларнинг асосий турлари
Валюта операциялари деганда, хорижий валюталар ва валютавий 
қимматликлар билан амалга ошириладиган олди-сотди операциялари 
тушунилади.
Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрда қабул қилинган 
янш гаҳрирдаги «Валютани тартибга солиш тўғрисида»ги Қонунига кўра, 
куйидагилар валютавий қимматлик ҳисобланади:
- куйма олтин;
- чет эл валютасидаги қимматли қоғозлар;
- чет эл валютасидаги тўлов ҳужжатлари.
Валюта операцияларининг уч асосий тури мавжуд:
- спот операциялари;
- муддатли валюта операциялари;
- своп операциялари.
Спот операцияси - спот битами тузилгандан кейинги икки иш куни мо­
байнида амалга ошириладиган валюта операцияси. Шанба, якшанба кунлари, 
байрам кунлари ва битим тузилган кун бу икки кунлик муддатга кирмайди.
Спот операциялари спот курелар асосида амалга оширилади. Спот-курс 
спот битами тузилаётган вақгда белгилаб қўйиладиган курс бўлиб, икки иш 
куни мобайнида ўзгармасдан колади. Жаҳон валюта бозорларида амалга 
оширилаёгган спот операцияларининг 90 фоизга яқин қисми бешта валютада -
2 Ўшл манба С. 19.
597


АҚШ доллари, евро, Япония иени, Англия фунт стерлинги ва Швейцария 
франкида амалга оширилади.
Етакчи валюталардан фақат фунт стерлинг эгри котировкага, қолган 
валюталар тутри котировкага эга.
Агар миллий валютанинг курси аниқланаётганда бир бирлик сифатида 
миллий валютанинг ўзи олинса, бу эгри котировка дейилада. Агар миллий 
валютанинг курси аниқяанаёгганда бир бирлик сифагада хорижий валюта 
олинса, бу тугри котировка дейилада.
Валюта операцияларининг иккинчи тури - бу муддатли валюта 
операциялари хисобланади. Уз навбатида, муддатли валюта опера- 
цияларининг уч шакли мавжуд:
-форвард операциялари;
-валюта опционлари билан амалга ошириладиган операциялар;
-валюта фьючерслари билан амалга ошириладиган операциялар.
Форвард операциялари валюта захираларини валюта рискидан ҳимоя 
қилиш мақсадида кўлланилади. Форвард шартномалари тижорат банки билан 
экспортёр ўртасида, тижорат банки билан тижорат банки ўртасида тузилади.
форвард операциялари деганда, маълум бир валютани белгиланган курс 
бўйича келгусида сотиб олиш ёки сотиш тушунилади. Форвард шартномалари 
тузишнинг куйидаги стандарт муддатлари мавжуд:
-1  ҳафта;
- 1, 2,3, 6,9 ,12 ой.
Форвард операциялари форвард курслари асосида амалга оширилади. 
Форвард курси - бу форвард шартномаси имзоланаетганда белгилаб 
кўйиладиган курс бўлиб, у шартнома ижросига қадар ўзгармасдан қолади.
Форвард шартномаси куйидаги икки формула орқали аникданади:
Форвард курси = Спот курс+ Усгама 
(1)
Форвард курси = Спот курс - Дисконт 
(2)
Спот курс тижорат банкларида доимо мавжуд бўяадиган курс 
хисобланади. Шу сабабли, форвард курсини аниқлаш учун устама ёки 
дисконтни аниқлаш кифоя.
Устама ва дисконт ягона формула асосида аникланади:
У ! Д
=
( СКх
Ф С ў Ф
х
Ф Ш М (кун лар да)) * ((360л: 100) = (Б В Ф С
х
Ф Ш М (кун лард а))
бу ерда: У/Д - усхама ёки дисконт;
СК— спот курс.
ФСўФ — фоиз ставкалари ўртасидаги фарқ;
ФШМ— форвард шартномасининг муддати;
БВФС— битим валютаси буйича фоиз ставкаси.
598



Download 23,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   346   347   348   349   350   351   352   353   ...   441




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish