Uzoqova O’g’ilshod

ASOSIY QISM.

2.1. Elektron pochta tushunchasi

Tarixan, telekommunikatsiya tarmoqlarida birinchi va eng keng tarqalgan ish shakli bu "elektron pochta" (yoki elektron pochta) deb nomlanuvchi shaxslararo matnli xabar almashishdir. Oddiy pochtada bo'lgani kabi, bu erda ham xabarlar qog'ozda emas, balki fayllar ko'rinishida ham amalga oshiriladi. Elektron pochtaning oddiy xabarlardan ustunligi juda katta: ma'lumotni bir necha bor tezroq etkazib berish (masalan, Rossiyadan AQShga xabar odatda 2 soatdan ko'p bo'lmagan vaqt ichida keladi), kompyuter asosida xabarlarni tayyorlash, qabul qiluvchi kompyuter tomonidan qayta ishlanishi mumkin bo'lgan shaklda ma'lumotlarni uzatish (tahrirlash, joylashtirish). turli xil hujjatlar, ma'lumotlar bazalariga va boshqalarga).

Elektron pochta (Elektron pochta) - elektron pochta - oddiy xatlarning elektron analogi. Oddiy pochtaning analogini ishlatadigan standart Internet xizmati; oddiy pochtani ishlatishda mavjud bo'lgan barcha funktsiyalarni, shuningdek ko'plab qo'shimcha qulayliklarni ta'minlaydi. Elektron pochta bir necha kattalikdagi buyurtmalar bo'yicha oddiy pochtalarga qaraganda tezroq. Har jihatdan, u an'anaviyga qaraganda qulayroq va afzalroq. Uning yagona kamchiliklari - maxfiy konfidensiallik, ammo shu bilan birga xabarlarni shifrlash imkoniyati ham engib o'tiladi.

Elektron pochtadan foydalanib, siz xabarlar yuborishingiz, ularni elektron pochta qutingizga qabul qilishingiz, yozishmalarning xatlariga avtomatik ravishda javob berishingiz, ularning harflari asosida ularning manzillarini ishlatishingiz, xatlarning nusxalarini bir vaqtning o'zida bir nechta qabul qiluvchiga yuborishingiz, qabul qilingan xatni boshqa manzilga yo'naltirishingiz, manzillar o'rniga ishlatishingiz mumkin (raqamli). yoki domen nomlari) mantiqiy nomlar, har xil yozishmalar uchun pochta qutisining bir nechta bo'linmalarini yaratish, harflar ichiga matnli fayllarni kiritish, "pochta reflektori" tizimidan foydalanib, muxbirlar guruhi bilan munozaralarni olib borish va hk. Tegishli shlyuzning manzili, uning qo'ng'iroqlari formati va ushbu tarmoqning manzili ma'lum bo'lsa, siz Internetdan qo'shni tarmoqlarga xat yuborishingiz mumkin.

Elektron pochta orqali xat almashish imkoniyatiga ega bo'lish uchun foydalanuvchi kompyuter tarmoqlaridan birining mijoziga aylanishi kerak. Telefon tarmoqlarida bo'lgani kabi, kompyuter tarmog'ining mijozlari ham abonent deb ataladi.

Tarmoq kompyuterlaridan birida har bir abonent uchun xotira maydoni ajratilgan - elektron pochta qutisi. Xotiraning ushbu sohasiga kirish abonentga xabar qilingan manzilda amalga oshiriladi va abonent o'zi o'zi ixtiro qilgan parol orqali amalga oshiriladi. Parol faqat abonentga va tarmoq kompyuteriga ma'lum. Kompyuter tarmog'ining abonentiga aylanib, pochta qutisi manzilini olgandan so'ng, foydalanuvchi o'z do'stlari va tanishlari haqida xabardor qilishi mumkin. Har bir elektron pochta abonenti boshqa abonentga o'z kompyuteri va modemi orqali xabarda pochta manzilini ko'rsatgan holda xat yuborishi mumkin.

Ba'zi bir pochta manziliga kelgan barcha xatlar tarmoq kompyuterining ajratilgan xotirasida saqlanadi. Abonent pochta qutilarini o'z ichiga olgan tarmoq kompyuteri (yoki server) xost kompyuter (host, host) dan chaqiriladi. Obunachilar vaqti-vaqti bilan ular uchun olingan xabarlarni serverdan yuklab olishadi.

Elektron pochta orqali telekonferentsiyalar va munozaralar o'tkazish imkoniyati mavjud. Buning uchun ba'zi tugunli ishlaydigan mashinalarga o'rnatilgan pochta reflektorlari ishlatiladi. (pochta tarqatish ro'yxatlari). U erda bunday reflektorni (munozarani, konferentsiyani va boshqalarni) imzolash to'g'risida ko'rsatma bilan xabar yuboriladi. Shundan so'ng, muhokama qatnashchilari yuboradigan xabarlarning nusxalari kelishni boshlaydi. Pochta reflektori elektron pochta xabarlarini olgandan so'ng uning nusxalarini barcha abonentlarga yuboradi.

Siz nafaqat matnli fayllarni, balki elektron pochta orqali ham fayllarni yuborishingiz mumkin. Masalan, UNIXda UUENCODE va ​​UUDECODE dasturlari ishlatiladi. MIME standartining ("Ko'p maqsadli Internet pochta kengaytmalari") joriy etilishi bilan elektron pochtaning imkoniyatlari sezilarli darajada kengaydi - bitta xabarda siz ko'pgina ikkitomonlama va matnli ma'lumotlarni, hatto HTML-ni belgilash bilan ham uzatishingiz mumkin.

Elektron pochta xabarlarini etkazib berish tezligi uning qanday uzatilishiga bog'liq. Internetga to'g'ridan-to'g'ri ulangan ikkita mashina orasidagi elektron pochtani o'tkazish sekundni oladi, bu holda xatning yo'qolishi yoki almashtirilishi ehtimoli minimaldir. Boshqa tomondan, agar elektron pochta xabarlarini yuborish uchun FTN (ko'plab kompyuterlar tomonidan fayllarni ketma-ket uzatish) texnologiyasi ishlatilsa va xat ba'zi bir ekzotik tarmoqqa yuborilsa, u holda xat birinchi navbatda uzoq vaqt - kunlar va hatto haftalar, ikkinchidan, agar ulanish zanjir bo'ylab uzatilish paytida yo'qolsa, shunchaki yo'qolish uchun katta imkoniyatlarga ega bo'ladi, uchinchidan, uni liniya bo'ylab osongina almashtirish mumkin.

Internetda pochtani yuborish uchun ko'pincha bir nechta protokollar qo'llaniladi:

• 
  SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - faqat xabarlarni yuborish;
  
• 
  U Internetda serverlarning pochta qutilari va ularning mijozlari o'rtasida yozishmalar almashish uchun keng qo'llaniladi. Internet-provayder SMTP serveriga kirish uchun kerakli server nomi, port, foydalanuvchi nomi va parolni taqdim etadi.
  
• 
  POP3 (Post Office Protocol Version 3) - xabarlarni yuborish / olish;
  
• 
  Protokolning xususiyati shundaki, pochta mijozning iltimosiga binoan qabul qilinadi. Internet-provayder POP3 serveriga kirish uchun zarur bo'lgan server nomi, port, foydalanuvchi nomi va parol bilan ta'minlaydi.
  
• 
  IMAP4 (Internet Message Access Protocol) - pochta serverida saqlanadigan elektron pochtaga yoki xabar taxtalariga kirish usuli;
  

Elektron pochta tizimi turli xil aloqa kanallaridan foydalanish mumkin bo'lgan yozishmalar uchun bir-biri bilan vaqti-vaqti bilan aloqa o'rnatadigan mintaqaviy uyali stantsiyalar to'plami sifatida tashkil etilgan. A mashinasidan B mashinasiga o'tish uchun xabar bir necha oraliq tugunlardan o'tishi mumkin. Har bir tugunda xabar olinadigan va uni keyinchalik qaerga yuborish kerakligini aniqlaydigan maxsus dasturlar mavjud.

Elektron pochta abonentlariga "elektron aloqa tugunlari" orqali xizmat ko'rsatiladi. Abonent va tugun o'rtasidagi yozishmalarni almashish uchun, qoida tariqasida, oddiy telefon liniyasi ishlatiladi.

Abonent stantsiyasi shaxsiy kompyuter va modemdan iborat. Har bir foydalanuvchida noyob manzilga ega o'z pochta qutisi mavjud. Ushbu manzilga yuborilgan barcha xatlar foydalanuvchining pochta qutisiga o'tadi. Foydalanuvchi harflarni ko'rishi, yo'q qilishi yoki saqlashi mumkin. Tabiiyki, har qanday foydalanuvchi birdaniga har qanday manzilga yoki bir nechta manzilga xat yuborishi mumkin.

Kompyuterlar o'rtasida ma'lumot almashishning boshqa usullaridan farqli o'laroq, elektron pochta tizimi faqat yaqin tizim tizimlari bilan haqiqiy aloqaga ega bo'lgan har qanday masofadagi mashina bilan bunday almashishni amalga oshiradi. Xabar qabul qiluvchining serverida u aloqaga kirishguncha saqlanadi. Bunday holda, transportda sezilarli kechikish bo'lishi mumkin: bir necha soatdan bir necha kungacha.

Kompyuter tarmoqlari va kommunikatsiyalarining jadal rivojlanishi hozirgi vaqtda turli toifadagi foydalanuvchilar o'rtasida ma'lumot almashish uchun axborot texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Kundalik ishda elektron shaklda axborot almashishning turli xil vositalarini joriy etish bilan birga, uning xavfsizligini ta'minlash muammosi: maxfiylik, yaxlitlik va mualliflik muammosi tobora dolzarb bo'lib bormoqda.

Foydalanuvchi tobora aniqlangan qabul qiluvchidan tashqari hech kim unga yuborilgan xabarlarni o'qimasligiga ishonch hosil qilishni xohlamoqda. Qabul qiluvchilar ma'lumotni u kutgan manbadan olinganiga ishonch hosil qilishni xohlaydi. Butun dunyoda uzatilayotgan ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlash maqsadlarini hal qilish uchun ochiq kalitlardan foydalangan holda kriptografik himoya qilish texnologiyalari tobora ko'proq foydalanilmoqda.

O’zbekiston biznes olamida elektron pochta tizimlarining tobora kengayib borishi bilan Internet orqali uzatiladigan maxfiy ma'lumotlar miqdori tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Natijada, elektron pochta orqali amalga oshirilayotgan ish jarayonini avtomatlashtirish va himoya qilish muammosi dolzarb bo'lib qolmoqda: ishonch hosil qilmoqchimanki, yuborilgan xabarlarni ko'rsatilgan qabul qiluvchidan boshqa hech kim o'qimaydi. O'tkazish va saqlash jarayonida yuborilgan elektron hujjatlar buzilmasligiga ishonch hosil qilish ham muhimdir.