Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
209 
agressiyasi bo‘yicha to‘la ma’lumot bera oladi.
A. Bass-A. Darki metodikasi bo‘yicha olingan natijalar tahlili o‘smirlarda 
agressivlikka moyil ekanliklarini va bu o‘z navbatida bunday o‘smirlarda tajovuzkor xulq 
rivojlanishi, ijtimoiy moslashuvni qiyinlashishi mumkinligini ko‘rsatdi.
Agressiv kompyuter o‘yinlari kinoga yoki kitoblarga qaraganda odamning ruhiyatiga 
tez ta’sir qiladi. Kompyuterda o‘ynab turib odam o‘zi qaror chiqaradi, kinoda esa u faqat 
kuzatuvchi bo‘ladi xolos. Har qanday film 2 soat davom etadi, ammo bola kompyuter 
o‘yinlari oldida 100 soatlab o‘tirishi mumkin. Olib borilgan kuzatishlarning natjasiga ko‘ra 
filmda odamlarni syujetning rivojlanishi qiziqtiradi. 
Mixon universiteti gumanitar va tabiiy fanlar kolleji professori Akio Mori 6 yoshdan 
29 yoshgacha bo’lgan 240 odamning miyasining faolligi o’rtasida tajriba olib borgan. 
Tajribadagilarni Mori 3 ta gruppaga ajratadi. Birinchi guruhga kompyuter umuman 
o‘ynamagan yoki onda-sonda o‘ynagan kishilarni, ikkinchi guruhga o‘rtacha o‘ynovchilarni, 
uchinchi guruhga ashaddiy o‘ynovchilarni kiritadi. Professor virtual o‘yinlarning miyaga 
ta’siri va buning natijasida odamning bu ta’sirga emotsional va ijodiy javobini kuzatadi. 
Mori alfa va beta ritmlarining muvofiqligini o‘rganadi (1-chisi harakatsizlikni, 2-chisi 
miyani old peshona qismining aktiv ishini ko‘rsatadi). Natijada u shuni isbotladiki, 
kompyuterga qiziqmaydigan odamlarda beta-ritmlar alfa-ritmlarning ustidan hukmron 
bo‘ladilar. Normal kam o‘ynasalar ham hech narsa o‘zgarmaydi. Ikkinchi guruhda o‘yin 
vaqtida beta ritm kuchsizlanadi. Uchinchi guruh video o‘ynovchilarda esa kompyuterdan 
uzoqda bo‘lsalar ham, ularda alfa-ritmlarning ustuvorligi hukmron bo‘ladi. 
Kompyuter o‘yinlari miyaning ko‘rish va harakatlanishga javob beradigan qismiga 
ta’sir qiladi. O‘yinlar odamning xulqi, emotsiyasi va o‘qishga javob beradigan bosh miya 
po‘stlog‘ining old peshona qismi ya’ni, aql sohasini o‘sishiga zarar yetkazadi. Kompyuter 
o‘yinlari bilan parallel ravishda aqliy salohiyatlar ham pasayib boradi. Shuni aytish kerakki 
labaratoriya miyani old peshona qismining ishlamasligi neandertal odamni vahshiy va 
ta’sirchan qilib qo‘yadi, katta jamoada yashashni xohlamaydi. Kompyuter o‘yinlari aynan 
miya old peshona qismini faoliyatini susaytiradi. 
Kompyuter o‘yinlarining yoshlar psixikasiga ko‘rsatadigan ta’sirning ko‘lami va 
qudrati axborot-psixologik xavfsizlikni ta’minlashni hozirgi sharoitlarda umummilliy 
muammo darajasiga ko‘tarishni taqozo qiladi.
Fomicheva Yu.V. o‘tkazgan tadqiqoti ham “kompyuter” guruhidagilarning 
motivatsiya sohasida yuqoriroq ko‘rsatkichga egaligini aniqlagan. Kompyuter o‘yinlarini 
o‘ynayotganda o‘smir o‘z qobiliyatini, imkoniyatlarini va kamchiligini anglay boshlaydi. 
Bu o‘smir shaxsini va qat’iy «Men» obrazini shakllanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi
1
. 
Jamiyatdagi tub o‘zgarishlar sharoitida insonning psixologik xavfsizligi, psixologik 
himoyalanganligi va psixologik himoya shakllanishining uslublari muammosi nazariy 
jihatdan ham, amaliy jihatdan ham nihoyatda dolzarb bo‘lib bormoqda.