Узлуксиз таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш муаммолари

Innovatsion yondashuvlar asosida milliy ta’lim tizimini takomillashtirish

2021-yil
 
23-aprel 
404 
g‘oyalarini mazmunan boyitish bilan birga barcha davrlar birdek ahamiyatga ega ma’naviy 
va axloqiy konsepsiyaning shakllanishini ta’minladi. Shuningdek, Abu Rayhon Beruniy 
o‘zining barcha asarlarining birinchi bobini falsafaga ya’ni insonlarning axloq-odoyuiga 
bag‘ishlagan. Mutafakkir yoshlarni ilm ma’rifatga chorlaydi. “Ilm dargohiga kirar ekansan 
qalbing kishining qalbini ko‘r qilib qo‘yuvchi illatlardan, odamni yo‘ldan ozdiruvchi 
holatlardan, 
qotib 
qolgan 
urf-odatlardan, 
xirsdan, raqobatdan, ochko‘zlikdan, 
mansabparastlikdan ozod bo‘lmog‘i lozim” degan. Yoshlar uchun kasb-hunarning suv bilan 
havodek zarurligini, ularning kelajagi shu bilan bog‘liq ekanligini ta’kidlagan. 
Buning uchun yoshlarni qunt bilan ishlashga, sabr toqatli, irodali bo‘lishga, ayni 
chog‘da mehnatkash bo‘lishga chaqirdi. Abu Rayhon Beruniy o‘quvchiga bilim berish uni 
xat savodli qilish haqida gapirar ekan, qog‘ozning paydo bo‘lishi, yozuv va uning vujudga 
kelishi, turli yozuv belgilari, o‘quv qurollari haqida alohida to‘xtaladi. Mutafakkir ta’lim-
tarbiyaga o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish, mashg‘ulotlar davomida o‘quvchilarning 
zerikib qolmasligi uchun ta’lim olishning turli yo‘llari, shakl va metodlarini ko‘rsatib 
beradi. Abu Rayhon Beruniy yozadi: “Bizning maqsadimiz o‘quvchini toliqtirib 
qo‘ymaslikdir. Hadeb bir nasani o‘qiy berish zerikarli bo‘ladi. Agar o‘quvchi bir masaladan 
boshqa bir masalaga o‘tib tursa, u xuddi turli-tuman bog‘larda sayr qilgandek bo‘ladi, bir 
bog‘dan o‘tar-o‘tmas boshqa bir bog‘ boshlanadi. Kishi ularning hammasini ko‘rgisi keladi. 
Har bir yangi narsa kishiga rohat bag‘ishlaydi deb behuda aytilmaydi”. Abu Rayhon 
Beruniy bilim berish yo‘llarini ko‘rsatib bergan. Birinchidan: bilimlar turli mavzulardan 
iborat bo‘lishi, o‘quvchini zeriktirmasligi, uning xotirasiga malol kelmasligi kerak. 
Ikkinchidan: Tabiat xodisalarini ya’ni butun borliq haqida ilmiy bilimlar doirasini 
aniqlab olmasdan bilim berish qiyin. 
Uchinichidan: Bilim berishda o‘quvchilar mehnatini engillashtirishga harakat qilmoq 
lozim degan. Biz quyida olimning asarlaridan, tarbiyaviy fikrlardan namunalar keltiramiz: 
-
Yaxshi xulq yaxshilik alomatidir. 
-
Olim donishmandlarning, axloqli kishilarning xulqidan ibrat olish yaxshi xulqni 
paydo qiladi, yomon xulqni yo‘q qiladi. 
Har bir insonning qadr qimmati o‘z ishini qoyil qilb bajarishida. 
Ilm takrorlash mevasidir. 
Atirlarning eng yaxshisi suvdir. 
Ehson qilgan kishining minnati, ehsonni yo‘qqa chiqaradi. 
Ilmning o‘zi lazzatdir. Odamlar ilm tufayli ezgulikka erishadilar. Ular ilm tufayli 
yovuzlikdan xalos bo‘ladilar. 
Hamma odatlangan narsalarni inkor qilma. 
Ilmsiz kishilarning ko‘ngli xurofotga moyil bo‘ladi. 
Insonning axloqli, odobli bo‘lishi o‘ziga bog‘liq, inson ehtiroslariga xukumron, ularni 
o‘zgartirishga qodir. 
Inson o‘z joni va tanini parvarish qilar ekan ruhi, aqlini ham boyitib borishi lozim, 
deydi mutafakkir.