Узбекистон республикаси вазирлар maxjcamach Х. Узуридаги «оила» илмий-амалий



Download 7,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/200
Sana24.02.2022
Hajmi7,73 Mb.
#205613
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   200
Bog'liq
Оила энциклопедияси. Акрамова Ф.А

НИКОХНИ ТУГАТИШ - тузилган ни- 
кохди бекор килиш. Эр ва хотин уртаси­
даги Н.т. Узбекистон Республикаси ОКда 
курсатилган тартибда амалга оширилади. 
Н.т. асослари эр-хотиндан бирининг ва-


фоти ёки суд улардан бирини вафот этган 
деб эълон килиши натижасида вужудга 
келади. Никох эр-хотиннинг бири ёки хар 
иккаласининг аризасига мувофик, муома- 
лага лаёкатсиз деб топилган эр ёки хотин­
нинг васийси берган аризага мувофик туга- 
тилиши мумкин.
Н.т. суд тартибида ва ФХДЁ орган- 
ларида амалга оширилади.
Суд тартибида Н.т.да эр-хотинга яра- 
шиш учун олти ойгача мухлат берилади. 
Агар суд эр ва хотиннинг бундан буён 
биргаликда яшашга ва оилани саклаб ко- 
лишга имконияти йук деб топса, улар­
ни никохдан ажратади. Вояга етмаган 
болалари булмаган эр-хотин Н.т.га узаро 
рози булсалар, улар фукаролик холати 
далолатномалари кайд этиш органларида 
Н.т.и мумкин.
ФХДЁ органида эр-хотиндан бири­
нинг аризаси буйича куйидаги холатларда
Н.т. мумкин: а) агар эр-хотиннинг бири 
бедарак йуколган деб топилган булса; 
б) эр-хотиннинг бири суд томонидан ру- 
хияти бузилганлиги сабабли муомалага ла­
ёкатсиз деб топилган булса; в) содир кил­
ган жинояти учун эр-хотиннинг бири уч 
йилдан кам булмаган муддатда озодликдан 
махрум килинган булса.
Никох айрим холатларда хакикий 
эмас, деб топилиши мумкин. Сохта ни­
кох, яъни эр-хотиндан бири оила куриш 
максадини кузламай тузилган никох, 
вояга етмаган шахе билан тузилган ни­
кох, булажак эр-хотиннинг 
уз
розилиги 
булмаган асосида тузилган бошка никохда 
турган шахслар уртасида тузилган никох, 
никохданувчи шахсларнинг бири таносил 
касаллиги ёки орттирилган иммун танкис- 
лиги синдроми (ОИТС инфекцияси) бор- 
лигини бошкасидан яширганлиги туфайли 
тузилган никохдар хакикий эмас, деб топи- 
лади. Уларни хакикий деб топиш факат суд 
тартибида амалга оширилади.
НИКОХ ТУЗИШ ТА РТИ БИ - тузилаёт- 
ган никохнинг олиб борилишидаги ко- 
нун-коидалар тартиби. Оила никохдан 
бошланади. Никох расмий, конунлар асо­
сида утказилгандагина хакикий хисобла­
нади. Узбекистон Республикаси ОКнинг
1-моддасида никох ФХДЁ органларида 
тузилиши лозимлиги курсатилган. Никох­
дан утувчилар ФХДЁга ариза берганлари- 
дан кейин бир ой утгач, шахеан уларнинг 
иштирокида амалга оширилади. Узрли са­
бабларга кура ФХДЁ бир ой синов муддати 
утгунга кадар никох тузишга рухсат бе­
риши мумкин. Балогатга етмаганларнинг 
никохга киришининг олдини олиш, улар­
нинг соглигини химоя килиш максадида 
хамда оилани куриш учун маълум хаётий 
тажриба, жисмоний ва маънавий етуклик 
талаб килинишини эътиборга олган хол­
да, конунда никох ёши эркаклар учун 18 
ёш, аёллар учун 17 ёш этиб белгиланган. 
Никох никохга кирувчиларнинг ихтиёрий- 
лиги, эркин розилиги асосида тузилади. 
Никохни тузиш учун булажак эр-хотин уз 
розилигини эркин ифода этиш кобилиятига 
эга булиши керак. Агар шахе уз хатти-ха- 
ракатлари окибатини туш унм айдиган 
холда (каттик мастлик, рухдй холатининг 
вактинча бузилиши) ёки алдов окибатида 
никохдан угган булса, бундай никох ко­
нунда белгиланган тартибда хакикий эмас, 
деб топилади. Никох тузишга мажбур ки­
лиш конун б-н такикланади. Аёлни 
уз
эр- 
кига хилоф равишда эрга тегишга мажбур 
килиш У збекистон Республикаси ЖК- 
нинг 136-мод дасига кура жазоланади. Ни­
кох тузиш хакидаги аризани беришда шахс- 
ни аникловчи хужжатлар: паспорт; харбий 
билет, офицер, прапоршикнинг шахеий 
гувохномаси; никохланувчиларнинг бири 
илгари никохда булган булса, никохдан 
ажрашганликни тасдикловчи хужжат (гу- 
вохдома ёки суд карори); никохди хакикий 
эмас, деб топилганлиги тугрисидаги суд ка-
99


рори; эр-хотиндан бирининг улими тугри­
сидаги гувохдома курсатилиши керак. Ни­
кох, никохланувчиларнинг хохишига кура 
тантанали равишда кайд этилиши мумкин. 
Никох оиланинг вужудга келишида бир- 
дан-бир асос булгани боис, у факат ахлок 
нормалари б-н эмас, балки махсус Ко­
нун хужжатлари б-н тартибга солинади. 
Хукукий маънода оила юридик алокадир. 
Оилавий муносабатлардаги юридик харак­
тер хукукий нормалар б-н уларнинг муноса- 
батларини тартибга солиб, давлатнинг маж- 
бурий коидалари б-н оила аъзоларининг 
хулкига таъсир этиб, оилани жамият хохда- 
ган асосда ривожлантиришга ёрдам беради. 
Юридик факт сифатида кайд килинган ни­
кох ва якин кариндошлик оилавий-хукукий 
муносабатларнинг вужудга келишида му­
хим хукукий асос булади. Бу муносабатлар 
кайд килинган никохдан ташкари хам ву­
жудга келиши мумкин. Турмуш курмаган 
аёл ёки уйланмаган эркак томонидан фар- 
зандликка олиш бунга мисол була олади. 
Ёлгиз шахе томонидан болаларни доимий 
тарбияга олганда хам оилавий-хукукий му­
носабатлар вужудга келади.
НИКОХ, ТУЗИШ ДАГИ АСОСИЙ ХУЖ ­
Ж АТ J1 АР - никохданувчиларнинг никох­
дан угишида мухим булган хужжатлар. 
Буларга никохга кириш хакидаги ариза, 
шахсни тасдикловчи хужжатлар: паспорт, 
харбий билет, офицер ёки прапоршчикнинг 
шахсий гувохномаси кабилар киради. Агар 
никох тузишни хохловчи харбий хизматчи 
никохга кириш хакидаги аризани хизматни 
утаётган жойида берса, тегишли харбий 
кием ёки муассаса жойлашган манзил хар­
бий хизматчининг яшаш жойи хисобига 
утади. Агар бирон-бир сабаб б-н никох 
тузувчиларнинг иккаласи айни бир вактда 
келишининг имкони булмаса, уларнинг 
бири жиддий сабаб б-н келиши мумкин 
булмаса, бундай холатда ФХДЁ органига 
аризани улардан бири бериши мумкин. Бу
100
холда кела олмаган шахснинг имзоси бел­
гиланган тартибда тасдикланган булиши 
лозим. Никохга кириш хакидаги ариза -
аризалар хисобга олинадиган махсус даф- 
тарда кайд этилиши керак.
НИКОХ ТУЗИШ ГА М О Н ЕЛ И К КИ ­
ЛАДИГАН ХОЛАТЛАР - никохланувчи­
ларнинг бири ёки хар иккисида мавжуд 
булган никохга тускинлик килувчи холат. 
Буларга никохга кирувчи тарафлардан 
биттаси бошка никохда булганда, тугри 
туташган кариндошлар уртасида, тугиш­
ган ёки угай ака-укалар б-н опа-сингиллар 
уртасида, фарзандликка олувчилар ва фар- 
зандликка олинганлар уртасида, никохга 
кирувчиларнинг биттаси рухий касал бул­
ганда ва суд томонидан муомалага лаёкат­
сиз деб топилган шахслар уртасида никох 
тузшпга йул куйилмайди.
НИКОХ ТУ ЙИ - келин ва куёвнинг нико- 
хини жамоатчиликка маълум килиш тан- 
танаси. Бу маросим даврлар утиши б-н 
кисман узгариб борган ва хар бир этник 
гурухда узига хос хусусиятлари б-н узаро 
фарк килган. Узбек халкининг кад. Н.т. ти- 
зимида бир канча маросимлар мавжуд: сов- 
чилик, унаштириш, уй курар (киз курар), 
фотиха туйи, туй юбориш, киз оши (кизлар 
мажлиси), никох укитиш, келин тушди, 
келин салом, чарлар, куда чакирик каби 
маросимлар ва улар б-н боглик урф-одат­
лар. Уларнинг аксарияти хозиргача сакла­
ниб, амал килиб келинади. Н.т. куни ёки 
бир кун олдин киз томонга йигит томондан 
туй ошини пишириб ёки хомлигича юбори- 
лади. Киз хонадонида жамоага ош торти­
лади. Баъзан куёвникида хам ош берилади.
Н.т. куни ёки бир кун олдин кизнинг отаси- 
никида никох маросими утказилади. Куёв 
якин жураси, тогаси б-н булажак келин хо- 
надонига боради. Имом куёвга эр-хотинлик 
бурчи ва хукукларини тушунтиргач, киз­
нинг янгаси оркали рухеатини олиб, кейин 
«Хутбаи никох» (никох хакидаги дуо) уки-


ган. Кад. удумига кура, Н.т. тантаналари 
куёвникида утказилади. Туй окшоми куёв 
журалари б-н, карнай-сурнай, чилдирмаю 
ногора садолари остида тпух уйин-кулги ва 
завкли кийкириклар б-н келинникига кела­
ди. Улар чимилдик тортилган хонада, ноз- 
неъматлар тула дастурхон атрофида сийла- 
надилар. Суюк овкат, ош ейилиб булингач, 
куёв ж)фаларидан бири келин томондан 
куёв сарпосини «сотиб олади». Куёвни 
кибла тарафга каратиб унга кизнинг онаси 
тайёрлаган чопон, салла кийгизилади. Куёв 
журалар муборакбод этгач, сурнай хониши 
остида куёвни кизнинг онаси, хола-амма- 
лари б-н куришгани олиб келишади. Она 
ва бувининг ок фотихаси, эзгу дуоларини 
олиб куёв уз журалари б-н уйига кайтади. 
Келинга ок либосини кийдириб, отаси, бу- 
васи ва тога, амаки каби якин кариндошлар 
б-н хайрлашгани олиб чикадилар. Келин 
янгалари, дугоналари даврасида отасининг 
олдига келиб таъзим б-н берган нону тузига 
розилик сурайди. Отаси кизининг пешона- 
сидан упиб, елкасидан кучиб розилигини 
билдиради, бахт тилайди. Киз онасидан 
розилик сурайди. Келин машинага чикма- 
сидан аввал ота унга ок фотихд беради, 
бахт тилайди. Иштирокчиларнинг хдммаси 
дуога кул очиб унга жур буладилар. Энг 
кад. одатимизга мувофик келин куёвнинг 
уйига кадар ёр-ёр б-н кузатиб куйилади. Бу 
одатлар хар вилоятда, кишлокпарда узига 
хос тарзда утказилади.
Узбекистон Республикасида Н.т.ла- 
рида миллийликни саклаган холда даб- 
дабабозликка берилмай, исрофгарчилик- 
сиз, ихчам утказишга каратилган хукумат 
карорлари кабул килинган.

Download 7,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   200




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish