Uzbekiston respublikasi

Toshkent islom madaniyati poytaxti.
Mamlakatimizda mustaqillik sharoitida islom diniga berilaёtgan katta etibor, xususan mashh’ur din arboblari İmom Buxoriy, Bah’ouddin Naqshband, Abdulh’oliq G’ijduvoniy, Burh’oniddin Marg’inoniy, Xoja Ah’ror va boshqalarning xotiralarini nishonlanishi, ularga atab memoriy majmualar bunёd etilishi jah’ondagi islom mamlakatlari nazaridan chetda qolmadi. Ayniqsa, poytaxtimiz Toshkentda kwplab masjidlar qurilishi, wquv yurtlari tashkil etilishi, islom memoriy obidalarini tamirlashga bwlgan h’ukumatimizning say-h’arakatlari xalqaro islom tashkilotlari tomonidan etirof etilmoqda.
2007 yil yanvarda İslom konferentsiyasi tashkiloti (İKT) tarkibidagi muassasalardan biri-Talim, fan va madaniyat masalalari bwyicha Xalqaro islom tashkiloti (AYSEKO) tomonidan Toshkent shah’riga “İslom madaniyati poytaxti”, degan nom berildi. Toshkent bilan bir qatorda Fes (Marokash), Tripoli (Liviya), Dakar (Senegal) shah’arlari h’am İslom madaniyatining poytaxti, deb elon qilindi.
Toshkent shah’ri “İslom madaniyati poytaxti” deb elon qilinishi yurtimiz manaviy-madaniy h’aёtida juda katta voqea bwldi. Qolaversa bu wzbek xalqining islom madaniy taraqqiёtiga qwshgan beqiёs h’issasining benazir etirofi bwldi. Toshkentda bunga javoban ulkan Hazrati İmom majmuasi bunёd etildi.
Milliy madaniy markazlar Wzbekistonda yashovchi muayyan bir millat vakillarining milliy madaniy eh’tiёjlarini qondirishga xizmat qiluvchi jamiyat tashkilotlari bwlib, dastlab 1989 yilda koreyslar, qozoqlar, yaxudiylar, armanlar tomonidan Respublika viloyatlarida tuzilgan. Hozirda ularning soni 140 dan oshadi.
Wzbekistonda yashovchi turli millat vakillarini Respublika ijtimoiy, manaviy-marifiy h’aёtida faol ishtirok etishini taminlash milliy-madaniy markazlar faoliyatini muh’im ywnalishlaridan biridir. Jumladan, xorijiy mamlakatlardagi turdosh tashkilotlar h’amda tarixiy vatanlari bilan dwstlik, h’amkorlik, madaniy - marifiy aloqalar wrnatish va h’amdwstlik aloqalarini rivojlantirish va Respublika baynalmilal madaniyat markazi, manfaatdor vazirliklar, idoralar, davlat va jamoa tashkilotlari h’amda ijodiy uyushmalar bilan h’amkorlikda mamlakatimizda fuqarolar h’amjixatligi va millatlararo totuvlikni mustah’kamlashga kwmaklashish markazning asosiy vazifalari bwlib h’isoblanadi. Milliy-madaniy markazlar faoliyatini Wzbekiston Respublikasi Vazirlar mah’kamasining 1992 yil 13 yanvardagi qarori bilan tashkil etilgan Respublika baynalmilal madaniyat markazi muvofiqlashtiradi.
Mustaqillikka erishilgach, wzbek adabiёti tarixining yangi davri boshlandi. Uning wziga xos xususiyatlaridan biri avvalo sotsialistik realizm metodi wz kuchini ywqotganligida bwldi. İkkinchidan, wzbek tilining sofligi va adabiy til sifatidagi mavqeini tiklash uchun h’arakat boshlandi. Uchinchidan, sovet davrida qoralanib kelingan tarixiy siymolar (Amir Temur va b.) h’aqida tarixiy mavzuda asar ёzish imkoniyati yaratildi. Twrtinchidan, islom dini g’oyalari va arboblarining obrazlari badiiy ijodda wz ifodasini topa boshladi. Beshinchidan, ёzuvchilar umuman erkin ijod etish h’uquqiga ega bwldilar. Oltinchidan, badiiy ijod biror ijtimoiy guruh’, partiya ёki davlatning mafkuraviy quroli emas, balki xalqning adabiёti, shu xalq h’aёti, orzu va umidlarining ifodachisi sifatida maydonga chiqdi. Ettinchidan, wzbek adabiёti milliy adabiёt sifatida kamol topa boshladi. Bu davr sheriyatida sherlar sekin-asta yangi voqelikni yuzaki tasvirlashdan uning ichki moh’iyatini ochishga, yangi tarixiy - ijtimoiy davrning manaviy masalalarini ёritishga wta boshladilar (Erkin Voxidov, Ablulla Oripov, Rauf Parfi, Usmon Azim, Shavkat Rah’mon, Xalima Xudoyberdieva, M.Yusuf va b.).
Xalq h’aёti va tarixiy wtmishida rwy bergan voqea-h’odisalarni garchad h’ikoya va ocherk janrlarida tasvirlash oson va qulay bwlishiga qaramay, shu davrda yirik nasriy asarlar yaratildi. Bu janrlarda O.Ёqubov va P.Qodirov kabi tajribali romannavislar qatorida X.Shayxov, Muh’ammad Ali, Sh.Bwtaev, X.Davronlar h’am ijod qildilar.
Mustaqillik davri dramaturgiyasida Amir Temur, Bobur, Ulug’bek va Jaloliddin Manguberdi singari davlat arboblari obrazini yaratishga aloh’ida etibor berildi. A.Oripovning «Soh’ibqiron» dramasining yaratilishi adabiy h’aёtda voqea bwldi va bu asar qwshni mamlakatlar teatrlarida h’am saxnalashtirildi. Dramaturg İ.Sulton 90 - yillar boshlarida «Qaqnus», «Oydin kecha asirligida» va «Yangi odamlar» kabi pesalarini ёzib, ularda yangi davr qah’ramoni va shu davrning ijtimoiy-manaviy muammolarini sah’naga olib chiqishga urindi.
Wzbek xalqiga xos h’azil mutoyiba va kulgiga bwlgan mayl kwplab komediyalarni paydo bwlishiga asos bwldi. X.Muxammadning «Xotinlar gapidan chiqqan h’angoma» komediyasi bilan boshlangan ijodiy jaraёn E.Xushvaqtovning «Chimildiq», «Qalliq wyin», «Andishali kelin» singari wnlab komediyalari bilan davom ettirildi.