Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Collatio bonorum
– мулк киритиш. Бу қоидага кўра, мерос 
қолдирувчининг эманципация қилинган авлодлари мерос мулкини бўлишда 
эманципация қилинмаган меросхўрлар билан баб-баравар иштирок қилиш 
истагида бўлсалар, мерос мулкига ўзларининг мерос очилгунча қўлга 
киритган мулкини қўшишлари зарур бўлган. 
Юстиниан ҳуқуқи бўйича, collatio bonorum сеп мулки, donatio propter
nuptias ва меросхўрлар мерос қолдирувчи шахсдан олган бошқа совғаларига 
ҳам тааллуқли бўлган. 
Мерос мулки бўйича қарзлар. 
Мерос қолдирувчининг шахсий талаблари 
ва қарзларидан ташқари қолган барча талаблари ва қарзлари меросхўрларга
мерос ҳиссаси билан бирга ўтган. Шунинг учун меросхўрлар талаблар 

---

253 
бўйича бирон-бир нарсани олиш ҳуқуқига ва мерос қолдирувчининг 
қарзларини тўлаш мажбуриятига эга бўлганлар. 
Мерос қолдирувчининг қарзларини тўлаш мажбурияти билан бирга 
меросхўрнинг ўз қарзлари мавжудлиги сабабли мерос қолдирувчининг
кредиторлари манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида претор томонидан
separatio bonorum
ёки
beneficium separationis
деб аталган чора 
қўлланган. Бу чорага кўра, мерос қолдирувчининг кредитори мерос мулки 
қарзлар бўйича тўланмагунча меросхўрлар мулкига қўшилиши мумкин 
эмаслиги ҳақида кафолат олган.
Мерос қолдирувчининг мулки унинг қарзларини тўлаш учун етмаган 
ҳолда меросхўрлар бу қарзларни ўз мулкидан тўлаш хавфи пайдо бўлган, 
бунда мерос олиш умуман бефойда ва аксинча зарарли бўлиши мумкин эди. 
Шунинг учун меросхўрлар претор рухсати билан
jus abstinendi
ёки
beneficium inventarii
олишган. Jus abstinendi бўйича heredes sui меросдан 
воз кечишлари мумкин бўлган, beneficium inventarii бўйича эса барча 
меросхўрлар мерос мулкини мерос очилган кундан бошлаб 30 кун давомида
нотариус ва гувоҳлар иштирокида рўйхатга олишган ва қарзларни фақат 
рўйхатга олинган мулк (intra vires hereditatis) ҳисобидан тўлаш ҳуқуқига 
эга эдилар.