Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

conductor 
ижарага 
берувчи(locator)га тўлаши лозим бўлган ҳақ
merx
деб аталган ва у, пул ёки 
моддий маблағ кўринишида бўлган. Бундан ташқари, бу ҳақ certa ва vera
бўлиши шарт бўлган, яъни аниқ белгиланган ва ҳақиқий бўлиши шарт 
бўлган. Келишилган ҳақ, одатда, келишилган муддатда тўланган. 
Ашё ижараси шартномаси маълум муддатга тузилган. Агар тарафлар 
муддат тўғрисида келишишмаган бўлса, улардан ҳар бири шартномани
бекор қилиши мумкин бўлган, лекин улар bonae fidei тамойили асосида, 
яъни шартноманинг бекор қилиниши томонларга ҳеч қандай зарар 
келтирмаслигини ҳисобга олган ҳолда ҳаракат қилишлари лозим бўлган.
Агар томонлар шартнома муддати ҳақида келишишган бўлса-ю, шартнома
томонларнинг биронтаси шартномани тугатиш ташаббуси билан чиққан 
бўлса, шу муддатда тугатилган. Томонлардан биронтаси бундай ташаббус 
билан чиқмаган бўлса, relocatio tacita, яъни шартномани давом эттириш 
учун сукутли розилик мавжуд бўлган. Муддати белгиланган ашё ижараси
шартномаси истисно тариқасида, муддат тугагунча ашё нобуд бўлганда, 
ижарага берувчи ашёни бериб юборганда ёки ашё унинг ўзига керак 
бўлганда, арендатор ашёдан шартномада кўзда тутилмаган бошқа 
мақсадларда фойдаланганда, ашё арендатор эҳтиёжларини қондира 
олмайдиган ҳолга келиб қолганлиги ёки арендатор ижара ҳақини ўз 
вақтида тўламаганлиги сабабли томонларнинг қарори асосида бекор 
қилинган.
Ашё ижараси шартномаси иккитомонлама ва коммутатив бўлган, яъни
бу шартномадан ижарага берувчи ва арендаторнинг коррелятив ва бир-
бирига мувофиқ ҳуқуқ ва мажбуриятлари келиб чиққан. 

---

211 
Locatio-conductio rei шартномаси асосида, ижарага берувчи ёки locator 
ўзига тегишли бўлган ашёни арендаторга шартномада кўзда тутилган 
мақсадларни амалга ошириш учун берган. Айнан шу сабабли, locator
ижара ашёсини арендаторга бекаму-кўст ва фойдаланиш учун яроқли 
бўлган ҳолда бериши лозим бўлган. Ижарага берувчи ашёнинг нобуд бўлиш
эҳтимолини ва табиий фойдаланиш жараёнида келиб чиқадиган 
камчиликларини бартараф этиши лозим бўлган. Арендатор ашёдан 
фойдаланганда ашёга бўлган мулкий-ҳуқуқий ваколатларга эга бўлмаганлиги 
туфайли, ижарага берувчи арендаторни у ашёдан фойдаланиши учун 
тўсқинлик қиладиган шахслардан ҳимоя қилиши шарт бўлган.
Арендатор ёки conductor ашё ижараси шартномаси асосида merx
ёки белгиланган ҳақни ўз вақтида ва оғишмай тўлаб бориши шарт бўлган;
ижара ашёсидан фақат шартномада кўзда тутилган мақсадларда 
фойдаланиши; ашёни асраб-авайлаши ва фойдаланиш жараёнида унинг ёки 
ашё учун жавобгар шахснинг айби билан келиб чиқадиган камчиликларни
бартараф қилиши, шартнома тугагандан кейин эса, ашёни эгасига бекаму-
кўст қайтариши лозим бўлган. 
Ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятларни амалга ошириш учун ижарага берувчи 
ва арендатор махсус даъволар: