Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

конкубинат 
ва 
contubernium
дан иборат.
Конкубинат 
(табиий никоҳ) никоҳга киришиш 
истаги ёки имкониятига эга бўлмаган эркак ва аёл ўртасидаги доимий 
иттифоқдир. Конкубинатда эр оиласига кира олмайдиган фарзандлар (liberi 
naturales) туғилган. Бундай иттифоқ классик даврдан кейин ҳуқуқий 
аҳамиятга эга бўла бошлади ва бундай алоқадан туғилган фарзандлар
ҳолати қонунийлаштирилди, улар отадан алимент ва мерос олиш ҳуқуқига 
эга бўлдилар. 
Contubernium 
қул эркак ва қул аёл ўртасидаги никоҳ муносабатлари 
бўлиб, улар қонун томонидан мустаҳкамланмаган эди. Классик даврдан 
кейин қулларнинг бундай никоҳи чекланган ҳуқуқий аҳамиятга эга бўла 
бошлади ва бу никоҳга киришган қулларни ва уларнинг фарзандларини
сотиш 
тақиқланди. 
Бундан 
ташқари, 
контуберниумдаги 
қавм-
қариндошликдан қонуний никоҳдаги каби оқибатлар (cognatio servilia) 
келиб чиқиши маълум бўлди. 

---

87 
6-§. Ота ҳокимияти. – Patria potestas 
Рим ҳуқуқи бўйича ўз фарзандларини тарбиялаш ва уларга ғамхўрлик 
қилиш борасида ота ва она тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эгалигидан иборат 
бўлган ота-оналик ҳуқуқи Рим ҳуқуқи бўйича мавжуд бўлмаган. Рим 
жамияти ва Рим оиласидаги муносабатлар оилада туғилган фарзандлар ва 
улар билан бир қаторда оилага тарбияга олинган бошқа эркин оила аъзолари 
устидан paterfamiliasнинг чекланмаган ҳокимиятини ўрнатган бир қатор 
ҳуқуқий нормаларнинг шаклланишини тақозо этди. Рaterfamiliasнинг 
оиладаги чексиз ҳокимиятини мустаҳкамловчи ҳуқуқий нормалар йиғиндиси
Рим оталик ҳуқуқини яратди. Рaterfamilias ва унга қарам бўлган оила 
аъзоларига нисбатан Рим ҳуқуқининг муносабати paterfamilias иродасига 
тўқнаш келадиган alieni juris шахсларнинг шахсий ва мулкий ҳуқуқларини 
инкор қилишдан иборат эди. Бу ҳолатларни юмшатиш ёки ўзгартиришга 
қаратилган хатти-ҳаракатлар жуда секинлик билан рўй берган. Фақатгина 
Юстиниан даврига келиб оталик ҳуқуқида ҳам бирмунча ўзгаришлар рўй
берди: patria potestasнинг енгиллаштирилиши она ва фарзандлар ҳуқуқларини 
таъминлашга замин яратди.