Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Мажбурият бажарилишининг кечиктирилиши.
Мажбуриятларнинг етилиши.
Бажарилиш муддати ва бажариш 
шартлари ҳақида келишилмаган мажбуриятлар ўрнатилиш пайтида 
етилган ҳисобланган: quotiens in obligationibus dies non ponitur praesenti
die pecunia debetur. Бажарилиш муддати ва бажариш шартлари
белгиланган мажбуриятлар эса муддат етиб келгандан кейин ва кўрсатилган 
шартлар бажарилгандан кейин етилган: dies adjectus affecit, ne praesenti
die pecunia debetur. Мажбуриятлар етилишининг асосий натижаси
кредиторнинг мажбурият престацияси ижро этилишини ҳеч қандай 
тўсиқсиз талаб қилиш ҳуқуқи бўлган. Қарздор мажбурият престациясининг 
бажарилишига табиий енгилмас куч ёки кредиторнинг ўзи таъсир 
кўрсатганини исботлаб бера олмаса, кредиторнинг талабини бажариши
шарт бўлган. Биринчи ҳолда, яъни табиий енгилмас куч престация ижро 
этилишига таъсир кўрсатган бўлса, қарздор мажбуриятдан озод этилган,
иккинчи ҳолда, яъни мажбурият ижро этилишига кредитор ҳалақит берган 
бўлса, қарздорнинг мажбурияти камайтирилган. Қарздор кўрсатилган 
ҳоллардан биронтасини престация ўз вақтида ижро этилмаганига сабаб 
қилиб кўрсата олмаса, кредитор олдида мажбуриятни ўз вақтида ижро 
этмагани ва бу билан кредиторга етказган зарари учун тўла жавобгар 
ҳисобланган. 
Vis major.
Баъзи ҳолларда мажбурият бажарилишига табиий енгилмас 
кучлар тўсқинлик қилиши натижасида ва бу ҳолда қарздор ўз
мажбуриятини ижро эта олмаганда қарздорнинг мажбуриятлари барҳам 
топган ва уни мажбурият бажаришга мажбур қилиш мумкин бўлмаган: 
debitor securus est. Бунинг натижасида келиб чиқадиган зарар кредитор 
ҳисобига ўтказилган. Бунга мажбурият предметини res in specie, яъни
ўрни алмашмайдиган буюм ташкил қилиши мисол бўлиши мумкин. Ўрни 
алмашадиган буюм мажбурият предметини ташкил қилганда ва бундай 
мажбуриятлар табиий кучларнинг тўсқинлиги натижасида бажарилмаганда
мажбурият барҳам топмаган, токи унинг ўрнига худди шу турдаги ва 
ҳажмдаги бошқа буюмни бериш мумкин бўлган. Бу ҳол табиий енгилмас 
кучлар ёки vis major (casus majores)нинг қоидаси ҳисобланган.