Узбекистон республикаси олий ваурта махсус таълим вазирлиги

2. Jaxon mamlakatlarida sug’urta tashkilotlari va amalga oshiriladigan 

sug’urta turlari 

 

Jaxonda    ish  olib  borayotgan  necha  10  minglab  katta  kichik  sug’urta 

tashkilotlari,  ularning  filiallari  tuzilishi  bir  xil  emas.  Bu  tashkilotlarni  quyidagi 

guruxlarga bo’lish mumkin. 

1)  Fuqarolarning  barcha  tabaqalarga  xizmat  qiluvchi  aktsiyalar  birja  va 

boshqa yo’l bilan sotiladigan erkin sug’urta kompaniyalari. 

2)  Xususiy xissadorlik sug’urta kompaniyalari, bu tashkilotlarning xususiyati 

shundan  iboratki  uning  aktsiyalariga  ma`lum  doirada  shaxslar  egalik 

qiladilar. Jamiyat qarori bilan ishonchli kishilar ularning aktsiyalarini sotib 

olishi mumkin. 

3)  Davlat  sug’urta  kompaniyalari,  ularning  aktsiyalariga  davlat  to’la  yoki 

qisman  egalik  qiladi.  Bundan  tashqari  davlat  tomonidan  ayrim 

ixtisoslashgan  sug’urta  tashkilotlari  barpo    qilinishi  mumkin.  Bu 

tashkilotlar  eksportni  sug’urtalash  yoki  qayta  sug’urtalashga  yordam 

berishlari mumkin. 

4)  O’zaro  sug’urtalash  jamiyatlari.  Ayrim  ishlab  chiqarish  soxalari  bunday 

sug’urta  kompaniyalari  tuzilib  ularni  asosiy  maqsadi  foyda  olish 

bo’lmasdan 

murakkab 

vaziyatlarda 

bir-birlariga 

o’zaro  yordam 

ko’rsatishdir. 

5)  Ayrim  sanoat  va  savdo  tarmoqlariga  xizmat  qiluvchi  ixtisoslashgan 

sug’urta 

tashkilotlari. 

Masalan, 

aviatsiya 

soxasida 

sug’urtalash 

chegaralangan bo’lgani uchun, ular o’z tarmoqlari bo’yicha ixtisoslashgan 

tashkilotlarni  tuzadilar,  bundan  tashqari  «Lloyd»  sug’urta  tashkilotiga 

uxshash sug’urta sindikatlari xam mavjud. 

 

Bu  sanab  o’tilgan  sug’urta  tashkilotlarining  daromadlari  sug’urta  to’lovlari, 

chiqargan aktsiyalar bo’yicha dividendlar xisobiga shakllanadi. 

Sug’urta  tashkilotlari  ixtisoslashgan  va  ixtisoslashmagan  asosda  o’z  ishlarini 

tashqil  qiladilar,  ixtisoslashmagan  sug’urta  tashkilotlari  sug’urtaning  bir  necha 

turlari  bo’yicha  o’z  faoliyatlarini  amalga  oshiradilar.  Ixtisoslashgan  sug’urta 

tashkilotlari ko’pincha 1-2 ixtisosli yo’nalishlarda ish olib boradilar. Dastlab shuni 

aytish kerakki, bunday ixtisoslashish 1978 yil 1 yanvardan boshlab tashqil qilingan 

Evropa  iqtisodiy  xamkorlik  tizimida  to’laroq  ifodasini  topgan.  Bu  tizimda 

sug’urtaning  barcha  turlari  dastlabki  ikki  turga  bo’linadi:  uzoq  muddatli  va  qisqa 

muddatli umumiy sug’urta guruxlari. 

Uzoq muddatli sug’urta turlariga quyidagi sug’urta yo’nalishlari kiradi: 

1.  Xayotni sug’urtalash. 

2.  Nikox va farzand tavalludini sug’urtalash. 

---

 

81 

3.  Uzluksiz sog’-solomatlik sug’urtasi. 

4.  Kapitalning qayta sug’urtasi. 

5.  Pensiya sug’urtasi. 

6.  Boshqa xillardagi uzoq muddatli sug’urta usullari.