Узбекистон республикаси олий ва урта таълим вазирлиги а. Т. Хотамов, Ц. Т. Усмонов шахар худудини комплекс


Вертикал режалаштириш ва унинг вазифалари



Download 6,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/87
Sana19.02.2022
Hajmi6,25 Mb.
#459461
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   87
Bog'liq
shahar hududini kompleks obodonlashtirish 2003ворд

1.2.1. Вертикал режалаштириш ва унинг вазифалари. 
Вертикал режалаштириш худудни курилиш, режалаш, куриш ва 
ободонлаштириш талабларидан келиб чиккан холда табиий релъефни кайта 
шакллантириш, узгартириш ва мослаштириш ишларини узида мужассам- 
лаштиради. Вертикал режалаштириш махсус тузиладиган лойихалар асосида 
тупрокни бир жойдан иккинчи жойга кучириш билан амалга оширилади. 
Вертикал режалаштириш материаллари шахар худудида кучалар, бинолар, 
ер ости коммуникациялари ва бошка турдаги иншоотларни лойихалашда релъеф 
хакида дастлабки маълумот хисобланади. 
Вертикал режани лойщалаш ва уни амалга оширишда иккита кетма-кет 
босцични курсатиш керак:
биринчиси- худудни инженерлик тайёрлашга тегишли 
булиб, унда худуд релъефини умумий холда ташкил этиш ва уни курилишга 
тайёрлаш масалалари хал этилади, иккинчиси - худудни режалаштириш, куриш ва 
ободонлаштириш булиб, бу боскичда микрорелъеф лойихаланиб, бинолар, 
иншоотлар, куча ва йуллар ва шахар худудининг бошка элементларининг 
белгилари куйилади. 
Нокулай шарт-шароитлар ва жараёнларни бартараф этиш билан боглик 
тадбирларда вертикал режалаштиришнинг роли куйидаги холатларда уринлидир, 
хусусан: 


а21
*
шахар худудини кучли ёмгирлар ёки сув манбалари таъсирида сув 
босишида хамда сув омборлари иншоотларидан шахар худудини химоя килиш 
худудни вертикал режалаштириш вазифасига кирувчи дамбалар куриш ёки худуд 
сатхини кутариш эвазига амалга оширилади; 
*
худудни сизот сувлари таъсирида сув босишидан саклаш, дренаж тизими 
ёрдамида ёки майдон сатхини вертикал режалаштириш ёрдамида амалга 
оширилади; 
*
шахар худудида боткокликлар мавжуд холларда уларга карши 
курашнинг асосийларидан бири вертикал режалаштириш булиб, у ёрдамида туриб 
колган сувларнинг оким йуналиши режалаштирилади ва ташки сувларни кочириш 
учун шароит яратилади; 
*
чул ва ярим чул зоналарда худудни сунъий сугориш максадида 
сугорилаётган майдонларга сув уз окими буйлаб вертикал режалаштириш асосида 
амалга оширилади; 
*
жарлик мавжуд ва жарликлар ривожланаётган худудларда вертикал 
режалаштириш ёрдамида жарликлар кияликларини ювиб кетувчи ташки 
сувларнинг йуналиши ташкил этилади, хамда жарликларни тугатиш уларни кумиш 
оркали амалга оширилади; 
*
кучкили худудларда кучкиларни олдини олиш тадбирларига ташки 
сувларни кочиришни ташкил этиш оркали вертикал режалаштириш иштирок 
этади; 
*
шахар худудида карст жараёнлари мавжуд худудларда карст 
натижасида вужудга келган воронкаларни ташки сувлардан саклаш ва уларни 
йукотиш буйича вертикал режалаштириш худудни текислаш максадида 
кулланилади. 
Вертикал режалаштириш ва уни амалга ошириш у билан боглик булган 
тадбирлар мажмуаси билан биргаликда кулланилганда максадга мувофикдир
булар: ер ости сув кочириш тармокларини урнатиш билан ташки сувларни 
кочириш; сизот сувларининг сатхи баланд булган холларда дренаж тармокларидан 
фойдаланиш; жарлик ва кучкили худудларда тиргак деворлар урнатиш ва х.к. 


Релъеф ва унинг вертикал режаси купгина шахарсозлик масалаларини 
ечишда бевосита ёки билвосита уз таъсирини курсатади, хусусан: 
*
шахарнинг умумий меъморий-режавий композициясида, унинг 
туманлари, мажмуалар, майдонлар ва алохидаги бино ва иншоотларнинг 
жойлашувида худуд релъефининг хусусий шаклларидан келиб чиккан холда 
фойдаланиш; 
*
шахар ва унинг туманларини куришда, бино ва иншоотларни 
микрорайонлар ва тураржой кварталларида жойлаштириш хусусиятидан келиб 
чиккан холда релъеф ва унинг шаклларини хамда вертикал режалаштиришни 
инобатга олиш; 
*
ишлаб-чикариш технологиясидан келиб чиккан холда саноат 
корхоналарини жойлаштириш ва одатда минимал нишабликларга эга текис 
сиртларни талаб килувчи майдонларни жойлаштириш ва х к. холатларда. 
Шахар худудини вертикал режалаштириш вазифаларига цуйидагилар 
киради: 
а) шахар худудларидан, кучалардан ташки (атмосфера) сувларини керакли 
нишабликлар ва шахар сув кочиргич коллекторлари йуналишларида кочиришни 
ташкил этиш; 
б) шахар куча ва йулларини зарурий буйлама нишабликлар билан 
таъминлаган холда, уларда шахар транспорти ва пиёдаларнинг хавфсиз 
харакатини ташкил этиш; 
в) турар-жой кварталларини, микрорайонларни, алохидаги бино ва 
иншоотларни куриш талабларидан келиб чиккан холда курилиш майдонлари 
релъефини кайта шакллантириш ва курилишга мослаштириш;


г) шахар ер ости инженерлик тармокларини утказилишини таъминлаш 
учун кулай рельефни яратиш; 
д) нодир объектларни жойлаштириш учун релъеф ва уни вертикал 
режалаштириш буйича махсус вазифаларни ечиш (бинолар гурухи, стадионлар, 
аэродромлар ва хк. ларни лойихалашда). 
Шахар ривожланишининг техник-иктисодий курсаткич (ТИК) ида худудни 
табиий шарт-шароитларини тавсифлайдиган, уни кулай ва нокулай зоналарга 
ажратган, хамда инженерлик тайёргарлиги талаб этадиган худудларни курсатган 
холдаги режа ёки харита ишлаб чикилади. 
Шахар бош режасини ишлаб чикиш боскичида лойиха таркибига вертикал 
режалаш буйича умумий таклифларни узида жамлаган худудни инженерлик 
тайёрлаш схемаси киритилади. 
Схема 1:10000-1:25000 микёсда бажарилади. Купчилик холларда вертикал 
режанинг схемаси бош режа микёсида, яъни 1:10000 -1:5000 да бажарилади. 
Батафсил режалаш лойихасида вертикал режалаш схемаси шахар кучалари 
уки ва характерли нукталари буйича, белгиларни курсатган холда 1:2000-1:1000 
микёсда ишлаб чикилади. Курилиш лойихасида вертикал режалаш чизмалари, 
курилишнинг бош режаси микёсида, яъни 1:1000 - 1:500да ишлаб чикилади. 
Шахар худудини вертикал режалаштиришнинг купгина масалаларини 
ечиш учун релъефни етарли даражадаги аникликда ифодаловчи горизонтал режа 
дастлабки материал булиб хисобланади. 
Лойихалашнинг техник-иктисодий курсаткичини аникловчи вертикал 
режалаштиришда асосий колатлар куйидагилардир: 
а) лойихавий ечимлар самарадорлигини ошириш билан ер ишлари 
хажмини имкон кадар камайтириш; 
б) ер ишларини балансини, яъни казиш ва тукиш ишларини 
мувозанатлаштириш ва бу билан ортикча тупрокларни шахардан ташкари ташиш 
ишларига чек куйиш; 


а24
в) ер массасини бир жойдан иккинчи жойга кучириш масофаларини 
имконият даражасида камайтириш (бу масала вертикал режалаштириш лойихасида 
ва уни амалга оширишда ечилади). 
Бу холатлар шахар, турар-жой тумани, микрорайон ва шахар худудидаги 
барча курилиш мажмуаси учун таалуклидир. 
Шуни назарда тутиш лозимки, кадимий шахарларнинг худудларида 
пасткам жойлар турли вактларда турлича бино ва иншоотлар курилиши 
натижасида хар хил чанг, тупрок, чикинди ва х.к.лар билан тулиб бориб, бу 
жойларда грунтнинг «маданий катлам» деб аталувчи катлами хосил булган. 
Вертикал режалаштириш жараёнида маданий катламни саклаш, 
кукаламзорлаштириш учун жуда мухимдир. Бу уз навбатида, табиий релъеф 
шароитида бино ва иншоотларни сакланган кукаламзор ичида ландшафт 
режалаштириш асосида жойлаштиришга имкон беради ва биноларни 
режалаштиришда бир хилликдан халос килади. 
Вертикал режалаштиришни амалда куллаш махсус тузилган лойихаларга 
асосланади. Вертикал режалаштиришда лойихалашнинг асосий усуллари, 
куйидагилардир: 

 
лойиуавий профиллар усули; 

 
лойиуавий (цизил) горизонталлар усули; 

 
графоаналитик усуллар. 

Download 6,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish