Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги. Тошкент Архитектура-курилиш институти Курулишни бошкариш факультети

8.2 «5-С алоқа» тизими
Лойиҳани амалга оширишда ишлатилиши мумкин бўлган оғзаки ва ёзма мулоқотни яхшилаш тизимларидан бири "5-С алоқа"
Ушбу тизим ҳар қандай коммуникатив алоқанинг 5 та муҳим хусусиятини ва уни такомиллаштиришнинг усулларини белгилайди:
1-С - ойдинлик (cларитй). Хабарнинг миқдори ва мазмунининг мақбул нисбатига эришиш, қисқартириш учун ҳаракат қилиш керак бўлса, бир гапда жуда кўп маълумотларга ишлов беришга ҳаракат қилмаслик керак;


Расм 7. «5-С алоқа» тизими

2-С - тўлиқлик(cомплетенесс). Хабар асл ғояни тўлиқ акс эттириши керак. Буни жўнатувчи ва қабул қилувчини ҳам ҳисобга олиш керак. Сўнгги хабарнинг моҳиятини тушуниш учун етарли даражада унга эътибор бериш керак;

3-С – қисқалик (cонcисенесс). Хабарнинг мазмуни батафсил тақдимот билан лойқа бўлмаслиги керак. Агар фикрни қисқача ифода қилиш мумкин бўлса, уни албатта бажариш керак;
4-С – аниқлик (cонcретенесс). Хабарда максимал хусусиятлар бўлиши керак. Хулоса натижалари ёки натижа ҳақида ноаниқлик бўлса ҳам, абстракт сўзлардан четланиш керак;
5-С - тўғрилик (cорреcтнесс). Хабарни узатиладиган тил қоидаларига мувофиқ тузилиши керак. Бу айниқса халқаро лойиҳаларни амалга оширишда муҳим аҳамият касб этади, бу эрда атамалардаги оддий хатолар лойиҳа иштирокчилари учун жуда кўп муаммога сабаб бўлиши мумкин.
Амалга оширилаётган лойиҳаларнинг табиати бошланғич даражада хилма-хил бўлгани сабабли, лойиҳани амалга ошириш жараёнида мулоқотга таъсир қилувчи омилларнинг ижобий таъсирини таъминлашга ҳаракат қилиш керак. Ушбу омиллар қуйидагилардир:
- коммуникаторнинг ташкилий тузилиши ва лавозими;
- лойиҳани бошқариш услуби;
- меҳнатни тақсимлаш даражаси, лойиҳа иштирокчилари сони ва уларнинг касбий даражаси.
Лойиҳа бошланишидан олдин бу омилларга раҳбариятнинг эътиборини жалб қилиш асосий иш вақтида алоқа муаммоларини бартараф этишга ёрдам беради.
Ушбу жараённинг муҳимлигини тушунмаслик, лойиҳани бошқаришда ва одамлар билан ишлашда энг кўп учрайдиган хато манбаларидан биридир. Кўпинча одамлар келган маълумотни нотўғри талқин қиладилар.
Одатда алоқа (cоммуниcатионс) остида қуйидагилар тушунилади:
- ҳар қандай ахборотни топшириш ҳақидаги иш ёки ҳақиқат;
- оғзаки ёки ёзма хабар;
- оддий рамзлар тизимидан фойдаланадиган одамлар ўртасида семантик тузилмаларни алмашиш жараёни.
Лойиҳа иштирокчилари ўртасида ўзаро тушуниш керак, чунки уларнинг ҳар бири лойиҳанинг қандай амалга оширилиши тўғрисида ўз нуқтаи назарига эга. Алоқа тизимидаги бузилишлар энг кутилмаган натижаларга олиб келиши мумкин (8-расм).
Лойиҳа менежери жамоа аъзолари ва бошқа лойиҳа иштирокчилари ўртасида доимий, ишончли ва кенг қамровли ахборот оқимлари учун масъулдир. Лойиҳани муваффақиятли амалга оширишга таъсир қилиши мумкин бўлган ахборотга алоҳида эътибор қаратиш лозим. Бу хабарлар норасмий суҳбатлар, учрашувлар, йиғилишлар, бизнес ёзишмалар, маърузалар ва презентатсияларни ўз ичига олади.
Кундалик ишларнинг кўпчилиги лойиҳа аъзолари ўртасида информал маълумот алмашиш орқали амалга оширилади (суҳбатлар, телефон сўзлашувлари, электрон почта хабарлари ва ҳк). Бундай алоқаларнинг соддалигига қарамай, уларнинг ёрдами билан жамоа аъзолари ҳамкасбларининг ишига, муайян топшириқлар бўйича ўзлари олган қарорлар, пул тақсимотига, иш тартибига таъсир кўрсатиши мумкин.
Норасмий мулоқотнинг натижалари лойиҳа жамоасининг кейинги учрашувида ҳужжатлаштирилиши керак. Алоқа жараёнида лойиҳа иштирокчилари ўртасида ахборот оқимларининг тоза бўлиши ўзаро тушуниш учун зарурдир.