Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат 1щтисодиёт университети в. М. Каримова ижтимоий


Кичик гурух;лардаги динамик жараёнлар



Download 207,83 Kb.
bet38/68
Sana07.03.2022
Hajmi207,83 Kb.
#485752
TuriУчебник
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   68
Bog'liq
Vasika Karimva

4.3.4. Кичик гурух;лардаги динамик жараёнлар
Маълумки, гурухда тупланган кишилар уртасида доимий мулокот ва муносабатлар мавжуд буладики, уларнинг мазмуни ва йуналишига кура, узига хос ижтимоий-психологик мухит шаклла- нади. Бу мухит гурухнинг тараккиётини хам, ундаги турли жараёнларни хам белгилайди. Гурухнинг динамик жараёнлари деганда аввало, унинг шаклланиш жараёни, лидерлик ва гурухда турли карорларни кабул килиш жараёни, гурухнинг хар бир шахега таъсири кабилар тушунилади.
Гурухнинг шаклланиши, унинг пайдо булиши хакида гапирила- диган булса, аввало шуни таъкидлаш лозимки, гурух жамият эхтиёжлари ва ижтимоий талаблар асосида пайдо булади. Масалан, синф жамоаси доимо болаларнинг тугилиши, ривожланиши ва уларнинг мактабларда таълим олишлари кераклиги учун, талабалар гурухи хам шунга ухшаш олий маълумотли шахслар керак бул- ганлиги учун пайдо булади ва хоказо. Лекин бу масаланинг ижтимоий томони. Унинг соф психологик томони хам борки, у одам- ларнинг нима учун жамоаларда ишлаши, одамлар ичида булиши билан боглик. Чунки хар бир нормал инсонда мулокотга булган эхтиёж хамда турли хаётий вазиятларда узини иястимоий химояда сезиш эхтиёжи борки, бу нарса турли кичик жамоаларда уларнинг булиниши такозо килади. Лекин гурухга аъзо булиш билан
81

биргаликда х,ар бир индивид катор гурухий жараёнларнинг гувох,и булади.


Биринчидан, гуру* уз аъзоларига маълум тарзда психологик таъсир курсатади. Бу ходиса психологияда конформизм деб аталади (узбек тилида “мосланиш” маъносини билдиради). Бу ходисанинг мохияти шундан иборатки, у индивиднинг гурухда кабул килинадиган нормапар, фикрлар, хул к-атвор стандартларини канчалик кабул килиш ёки кабул килмаслиги билан боглик. Гурух фикрини канчалик тез кабул килиш, унинг таъсирига берилиш индивид билан гурух уртасидаги зиддиятларнинг олдини олиши мумкин. Шунинг учун хам индивид ана шундай хатти-харакат килишга интилади. Лекин ана шундай гурух фикрига, харакатига кушилиш турли шаклларда булиши мумкин: таищи конформли- ликда - индивид гурух фикрига номигагина кушилади, аслида рухан у гурухда карши туради: ички конформлиликда - индивид гурух фикрига тулигича кушилади ва рухан кабул килади. Ана шундай холларда индивид билан бошкалар уртасида зиддият ёки конфликтлар пайдо булмайди. Бу уринда яна бир тушунча хам бор, у хам булса “негативизм” тушунчасидир. Бу индивиднинг хар кандай шароитда хам гурух фикрига карши туриши ва узича мустакнл фикр, мавкени намоён килишидир. Бу табиий индивид учун нокулай, лекин мустакил фикр, одил харакатлар доимо хурмат килинадиган, демократах муносабатлар устувор булган жамоаларда негативизм ходисаси ёмон иллат сифатида кабул килинмайди, аксинча, соглом фикрловчилар хамиша хушёрликка чакиради.
Гурухлардаги яна бир жараён - бу гурухнинг уюищокдиги муаммосидир. 1'урух аъзоларининг бир-бирларини яхши билиш- лари, бир-бирларининг дунёкарашлири, хаётий принциплари, кадриятларини яхши тасаввур килишлари бундай уюшкокликнинг биринчи омилидир. Иккинчи асосий омил - бу уша гурухни бирлаштириб турган фаолият максадларини, унинг йуналиши ва мазмунини билишдаги гоявий бирликдир. Умуман, бу - экспери- ментал тадкикотларда кайд этилган гурухга оид фикрлардаги умумий уюшкокликка ижобий замин хисобланади.
Гурухлардаги лидерлик ва умумий карорларга келиш хам динамик жараёнларга киради, лекин бу масалаларни бошкариш психологияси масалалари доирасида кейинги булимларда ёритамиз.
82

Ижтимоий психологияда катта гурухлар ичида этник гурухлар психологияси, яъни этнопсихология буйича купрод таддидотлар утказилди. Айнидса, хозирги даврда дар бир республикалар алоди ■ да, мустадил давлат мавдеини олган, лекин бошда томондап дараганда, дамдустлик мамлакатлари иттифоди шароитида мил- латлар уртасида муттасил алодалар мавжудлигидан келиб чидиб, миллий психология масалалари дун тартибида аввалгидан хам мухим масала сифатида дуйилмокда. Шунинг учун хам катта гурухлар ичида миллий гурухларга купрок эътибор беришни лозим топдик, бундай эътиборнинг яна бир боиси - Узбекистонда бу сохада нисбатан таддидотларнинг купрод утказилганлиги, лекин улар куп холларда миллий психология даражасига олиб чидил- маганлигидандир.


Миллий психология нима ва уни дандай дилиб урганиш мумкин? Бу хозирда, яъни мустадил Узбекистон шароитида, купгина таддидотчиларни дизидтираётган масаладир. Чунки давр этнопсихологиядан шундай эмпирик маълумотлар кутмокдаки, у фадатгина миллий онгга тааллудли булган хозирги ва утмишдаги холатни эмас, балки миллатнииг эртанги кунини, унинг онги дайси томонга узгаришини, миллатлараро содир буладиган жараёнларни башорат , дилмоги лозим. Бунинг учун эса унга кучли этнопсихологик назария ва ишончли методлар керак. Узбекистон олимлари охирги пайтларда масаланинг худди ана шу томонига катта эътибор бермоддалар. Чунки собид Иттифод шароитининг узи ана шундай кучли назариянинг булиши учун анчагина тугаиод булган, эмпирик таддидотлар эса, аввал таъкидлаганидек, тор гурухлар доирасидан, аввало, оилалар доирасидан чидмаган эди.
Этнопсихология - бу психологиянинг шундай тармогикп, у айрим олинган миллатлар психологиясидан ташдари, турли халдлар психологиясини, кичик миллий гурухларни хам урганади. Маъ- лумки, бу борадаги биринчи илмий таддидотларни В.Вундт бошлаб берган эди. Унинг таддидотларидаги “халд” тушунчаси аолида этник уюшма маъносида тушунтирилган эди. Унинг фикрича, этник гурухлар психологиясини урганиш учун улариипг гилини, одатларини ва ана шу халдларда кенг тардалгаи афсоналар ва бошда онг тизимларини уРганиш керак. Шуписн дпддагга

Download 207,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish