лаштириш жараёнларини чукурлаштиришга каратилган норматив-хукукий хужжатлар
лойихаларини ишлаб чикиш такозо этилади.
Ушбу хужжатларнинг кучга кириши окибатида бюджет харажатларини янада оп-
тималлаштириш, махаллий бюджетлар тасарруфида коладиган соликлар ва мажбурий
туловларнинг руйхати ва микдорини кайта куриб чикиш оркали шахар ва туманларнинг
субвенцияланишини камайтириш хамда махаллий давлат хокимияти органларининг
минтакалар маблагларини боищариш буйича мустациллигини
оширган холда, фискал
номарказлаштириш жараёнларини чукурлаштириш имкони яратилади.
Харакатлар стратегиясида кутарилган яна бир мухим масала - бу солик маъмурият-
чилиги сифати ва самарадорлигини яхшилашдан иборатдир. Ушбу масалани хал этиш
учун куйидаги вазифаларни амалга ошириш макс ад га мувофик хисобланади:
1) солик конунчилигини танкидий урганиш ва тахдил килиш, хукукни куллашда
ортикча ва мураккаб нормаларни бартараф этиш, соликка тортиш базасини х,исоблаш
жараёнини
соддалаштириш, ягона базадан ундириладиган солик ва бошка мажбурий
туловларни унификация килиш, шунингдек, солик конунчилиги баркарорлигини таъ-
минлашга каратилган таклифлар тайёрлаш;
2) солик юкини, хусусан: якка тартибдаги тадбиркорлардан ундириладиган катъий
белгиланган солик микдорини, шу жумладан, фаолият курсатиш (масалан, узоква бориш
кийин булган) жойларини хисобга олган холда, кайта куриб чикиш; йирик корхоналар
учун солик юкини макбуллаштириш хисобидан уни изчил пасайтириш буйича таклиф
лар тайёрлаш.
Таъкидлаш жоизки, бугунги кун да Узбекистонда фаолият юритаётган кичик тад-
биркорлик субъектларига нисбатан амалда кулланилаётган соликка тортиш тартибла-
ри улар фаолиятига бевосита таъсир этиб, келгуси молия йилига нисбатан тегишли
карорларни кабул килишларида катта ахамият касб эгмокда.
Айнан давлат солик
сиёсати инструментлари оркдли уларнинг иктисодий фаоллик даражасини оширишга
эришилмокда. Чунки кичик тадбиркорлик субъектларининг иктисодий фаоллигини
белгиловчи омилларга корхона тулайдиган соликлар ва йигимларнинг таъсир доираси
юкоридир.
Кичик тадбиркорлик субъектлари фаолиятини соликка тортиш тизимида амалга
оширилган ислохотлар ва узгаришларга назар соладиган булсак, мазкур ислохотларни
куйидаги уч боскичга булишимиз хамда хар бир боскичда эришилган тенденцияларни
тахлил килишимиз мумкин: I боскич (1991-1997 йиллар); II боскич (1998-2004 йиллар);
III боскич (2005 йилдан хозирги кунга кадар).
Бундан ташкари, соликка тортиш тизимида мазкур субъектлар зиммасидаги солик
юкининг оптимал даражасини аниклаш масаласи долзарб муаммолардан булиб, соликлар
оркали давлат улар фаолиятини чеклаши ёки максадли тарзда рагбатлантириши мумкин.
Давлат мазкур субъектлар фаолиятига инвестицияларни жалб этишни рагбатлантириш
хамда жамгармаларни кенгайтиришда солик дастагидан унумли фойдаланиши келгусида
иктисодий усишни таъминлаш омили эканлиги, солик ставкаларининг пасайтирилиши,
иктисодиётда ялпи таклифга ижобий таъсир этиб, ахоли ва тадбиркорлар даромад-
ларининг
купайишига, натижада эса жамгармаларнинг ошишига хамда капиталнинг
жамланишига, аксинча, солик ставкаларининг меъёрдан ошиши иктисодиётда мехнат
ва иктисодий фаолликнинг пасайишига, жамгармаларнинг иктисодиётдан четланишига,
хуфёна иктисодиётнинг ривожланишига олиб келади1.
1
Б.Р. Санакулова. Кичик тадбиркорлик субъектларини соликка тортиш механизмини такомил-
лаштириш оркали иктисодий усишни таъминлаш. Монография. ТМИ. -Т.: «1ц1л5е>с1-тоИуа». 2014.
116
Иктисодиётда оптимал солик юки даража-
сини амалда ушлаб туриш оркали солик тулов-
чиларнинг иктисодий фаоллигини оширишга,
ишлаб чикариш жараёнини ривожлантиришга,
бу оркали эса мамлакатда иктисодий усишни
таъминлашга эришиш мумкин. Солик имтиёз-
ларидан фойдаланган х,олда, кичик корхона уз
фаолиятини кенгайтиришга,
ишлаб чикариш
салохиятини ош ириш га хамда охир-окибат
узининг иктисодий курсаткичларини кутаришга
эришмас экан, тавдим этилган солик имтиёз-
лари факатгина улар сонини купайтиришга
хизмат килиши мумкин. Шунинг учун кичик
тадбиркорлик субъектларига нисбатан амалда
булган солик имтиёзларининг сони, хажмидан
ташкари, уларнинг мазкур субъектлар фаолияти давомидаги самарадорлик курсатки-
чини х,ам тах,лил килиб бориш зарур.
Имтиёзларнинг индивидуал тартибда берилишига йул куймаслик максадида улар-
ни макбуллаштиришни назарда тутувчи норматив-хукукий хужжатлар лойихаларини
ишлаб чикиш лозимдир.
Бугунги глобаллашув жараёнлари жадаллашаётган шароитда мамлакат икти-
содиётининг юкори суръатларда узгаришига таъсир курсатадиган сохалардан яна бири
- бу хащ аро иктисодий хдмкорликни
янада ривожлантириш, халкаро молия бозори
институтлари билан алокаларни кенгайтиришни талаб этади.
Етакчи халкаро ва чет эл молиявий институтлари билан алокаларни кенгайтириш
оркали:
халкаро молиявий институтлар пул маблагларини жалб килиш оркали молиялашти-
риладиган инвестициявий лойихаларнинг уз вактида амалга оширилишини таъминлаш,
шу жумладан:
2016—2020 йиллар давомида 27 та лойихани амалга ошириш учун Жахон банки
кредитларини жалб этиш;
2017-2019 йиллар давомида 20 та лойихани амалга ошириш учун Осиё тараккиёт
банки кредитларини жалб килиш.
Ислом тараккиёт банкининг 1 миллиард доллардан кам булмаган микдордаги кре
дитларини жалб килишни кузда тутадиган инвестициявий лойихаларни амалга ошириш
масаласини ишлаб чикиш оркали 2017-2019 йиллар давомида Узбекистон Республикаси
ва Ислом тараккиёт банки уртасидаги х,амкорликни кенгайтириш.
Устувор ижтимоий-иктисодий, инфратузилмавий ва бошка лойих,аларни амалга
оширишга каратилган чет эл хукумат ташкилотларининг (Хитой экспорт-импорт банки,
Корея экспорт-импорт банки, ЕБСБ Фонди, Япон халкаро х,амкорлик агентлиги (ЛСА),
Корея халкаро хдмкорлик агентлиги (К01СА), Германия халкаро хдмкорлик жамияти
(012), Ш вейцария тараккиёт ва хамкорлик агентлиги (Ш Т^А ), Франция тараккиёт
агентлиги (ФТА),
Европа х,амкорлик комиссиялари ва хоказо) имтиёзли кредит х,амда
грант маблагларини жалб килиш имконининг яратилиши Х,аракатлар стратегиясида
келтириб утилган.
Шунингдек, етакчи халкаро ва чет эл молиявий институтлари билан узаро хамкорлик
алокаларини янада ривожлантириш, жалб килинаётган ташки сармоя буйича юзага
келадиган харажатларни камайтириш максадида Узбекистоннинг кредит рейтингини
Do'stlaringiz bilan baham: