Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги т. Исокова, X. Хужак улов

К.ИЛИШИ, 
г и ё \в а н д л и к ва \. к. сабаб булмокда.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

У з б е к и с т о н д е м о г р а ф и к с и ё с а т и н и н г а с о с и й в а з и ф а - 
си \ о з и р г и к у н д а вужудга к е л г а н д е м о г р а ф и к в а зи я т д а н
к е л и б ч и ц и б , о н а ва б о л а с о г л и г и н и м у ^ о ф а з а к и л и ш ,
а \ о л и у р таси д а улим д а р а ж а с и н и п а с а й т и р и ш \ а м д а ахрл и - 
н и н г у р тач а ум р к у р и ш и н и у з а й т и р и ш , и ш л а б ч и к а р и ш -
н и н г а с о с и й кучи б у л м и ш м е \ н а т р е с у р с л а р и д а н с а м а р а - 
л и ф о й д а л а н и ш д а н и борат.
Мех,нат ресурслари а \ о л и н и т ак рор иш лаб ч и к а р и ш н и н г
асосий бугинларидан бири \и с о б л а н а д и . М е \ н а т ресурслари­
дан самарали ф о й д а л ан и ш д е м о гр а ф и к жараён лардаги узга- 
ришларга боглик. А \о л и н и ишлаб чицариш д и н ам и к аси , ёши, 
ж и н си , малакаси буйича тар к и б и й тузи л и ш лари , н и к о \ ва 
аж ралиш , ах р л и н и н г м еханик хдракатларидаги асосий узга- 
ри ш л ар жамиятдаги и ктисодий ри вож ла н и ш га уз таъ си рин и
курсатади. А \ о л и н и н г б ан дли к дараж аси м и л лий д аром адни 
яратиш ва истеъмол уртасидаги мувозанатни сакдаш га хиз- 
мат кдлади. М е \н а т г а коб и ли ятли а \ о л и н и н г бандлиги ва 
уртадаги ф а р к мамлакатдаги иж ти м ои й ти зи м л а р н и н г халк 
учун хизмат ки л иш д араж аси н и белгилайди. М е \н а т г а коби- 
л и я тл и \ а м м а а \ о л и н и тула иш билан банд ки лиш максадга 
м у в о ф и к эмас. Чунки м е \н а т га коб и ли ятли а \ о л и н и н г ж и н - 
сий тарк иб и га эътибор б ерганим изда, 52-54 ф о и з м е \н атга 
Кобилиятли ах,оли аёлларга тугри келади. А ёлл арн и н г ишлаб 
чикари ш даги и ш ти роки дан таш кари , а \ о л и н и такрор ишлаб 
ч и к а р и ш д е к м у \и м вазифаси \ а м б орки , бу ж араён даври^а 
аёллар икдисодиётда, и ш л аб ч и к а р и ш д а к а тнаш м айд и лар. 
Ш уни таъкидлаш керакки, аёллар иш лаб ч и к ар и ш д а катна- 
шиб м а \с улот яратмаса-да, ж а м и я т учун к и м м атл и булган 
м е \н а т ресурсларини такрор иш л аб ч и к а р и ш н и н г яратувчи- 
си с и ф а т и д а м а м л а к а т н и н г и ц т и с о д и й ф а о л и я т и г а \ и с с а
кушадилар. Мех,нат ресурсларидан самарали фойдаланиш ибо- 
расини та>дил ки л иш да ишлаб чикари ш даги и ш ти роки билан 
бирга, оиладаги а \ о л и н и такрор иш лаб ч и к ар и ш ва бола т а р ­
б ияси билан б о гл и к булган в актни \ а м давлат ахдмиятига 
эга булган самарали мех.нат каторига куш иш керак. Зеро, Узбе­
ки стон Р есп у б л и к а си О л и й М а ж л и с и н и н г IX с е сси я с и д а 
Кабул ки л ин ган «Кадрлар тай ёрл аш М и лли й дастури»,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Т аъ ли м т у г р и си д а » ги К,онун \ а м ои ла, о и л а д а г и аёл 
и ш ти р о к и си з амалга о ш и ш и мумкин эмас. Шахе маънавияти 
дастлаб ои лада ш акл л ан ад и ва ж а м и я т м а ъ н а в и я ти н и белги- 
л ов чи мезон с и ф ати д а нам оён булади. Ю ксак маънавиятга 
эга о т а -о н а о и л а н и н г м о \и я т и , кадр, бурч, масъулият, оила 
вази ф алари , ои лада баркам ол авлод тарб и яси , о и л а н и м о д ­
д и й жих^тдан т а ъ м и н л а ш , у н и н г о со й и ш т а л и г и н и сакдаш
каби в ази ф ал арн и англаб етади ва унга амал килади.
О и ла — тар б и я маскани . А й н ан шу масканда узаро хур- 
мат, м е \р - о к и б а т , \ а л о л л и к , п окл и к , м е \н а т с е в а р л и к ва и н - 
с о н и а р в а р л и к каби олий дараж адаги кадриятлар ш а к л л а н а ­
ди, авлоддан-авлодга етказилади. Ш у сифатлар она сути, оила 
аъзолари ме?фи ва намунаси билан бола хулки, хатти-х1аракати 
м азмунига си н ги б боради. Ш у н и н г учун м е \н а т ресурслари 
ш а к л л а н и ш и д а г и в а з и ф а т а ъ л и м - т а р б и я т а р и х и н и о и л а
д авраси да кунт бил ан урган и ш , унда олга сурилган гоялар- 
дан ба.\раманд булишдир.
О и л а н и н г б и р и н ч и галдаги в а з и ф а с и уз н а с л - н а с а б и н и
д ав о м э т т и р и ш , а в л о д л а р н и н г со гл о м б у л и ш и г а э р и ш и ш ,
о и л а а ъ з о л а р и н и н г ф а р о в о н турм уш к е ч и р и ш и н и т а ъ м и н ­
л а ш б и л а н , буш в а к д л а р и н и м а з м у н л и у т к а з и ш о р к а л и
ж а м и я т н и н г ик,тисодий ва и ж т и м о и й со^ада д а в о м и й л и -
г и н и т а ъ м и н л а ш д а н и бора тди р.
И н с о н с о г л и г и , х а л к н и н г б и л и м д а р а ж а с и , и ш ч и ку- 
ч и н и н г м а л а к а с и , ка сб д а р а ж а с и м а м л а к а т н и н г и к д и с о - 
д и й - и ж т и м о и й т а р а к к и ё т и учун м у \ и м о м и л л а р д а н б и р и - 
д ир. И н с о н о м и л и д еган и к т и с о д и й ту ш у н ч а т аъ ли м ва тар- 
б и я н и н г и к т и с о д и ё т д а г и у р н и н и б е л г и л а й д и , и к т и с о д и й
у с и ш н и т а ъ м и н л о в ч и а с о с и й о м и л бу и ш ч и кучи ва у н и н г
м е \н а т и с а м а р а д о р л и г и д и р . И ш ч и кучи бу и н с о н н и н г ж и с - 
м о н и й ва а к д и й « .о б и л и я т л а р и н и н г м у ж а с с а м л а ш г а н р а- 
в и ш д а н а м о ё н б у л и ш и д и р .
Республикамиз Президенти И. А. К а р и м о в т а р б и я н и н г илк 
д аври оилада, аёллар таъ си рид а амалга о ш и ш и н и алох,ида 
таъ ки длай д и. А ё л л а р н и н г оиладаги ва иш лаб чицариш даги 
р о л и н и о ш и р и ш максадида бир неча тадбирлар белгиланди 
ва амалга о ш и ри лм окд а.
1998 й ил « О и л а й и л и » д еб э ъ л о н к и л и н д и , 1998 й и л 2 
февралда Вазирлар М а \ к а м а с и н и н г 54-сонли карорига асо- 
сан Республика «Оила» и лм ий -ам ал и й маркази таш кил этил
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

дн, 1999 й и л н и н г «Аёллар йили», 2000 й и л н и нг « С о т о м
авлод йили», 2001 йилнинг «Оналар ва болалар йили» деб эълон 
к^илиниши ва мана шу йилларга хос тад б ирл арни н г амалга 
о ш и р и л и ш и тарбия, аёллар]'а муносабат со,\асидаги ота-бо- 
боларимиз, утмишимиздаги гажрибалар ва кдрашларга хур- 
мат ва кдцрлаш, таълим-тарбия тарихипи оила даврасида цунт 
билан урганиш ва унда олга сурилган гоялардан бахраманд 
булишдпр. Чунки узбек диёрида дунё и лм -ф ан и хазинаеига 
беадад улуш кушган ал-Хоразмий, Абу Райхрн Беруний, Ах,мад 
Ф аргоний, ал -Ф ороби й , Ибн С ин о, аз-Замахш арий, Мирзо 
Улугбек, Имом ал-Бухорий каби алломалар яш аб, ижод эт- 
ганлар.
Буюк саркарда бобомиз Амир Т ем урни н г оила, фарзанд 
тарбияси, кучли хал к, \ак,идаги тадбирлари эса бутун дунёга 
ибратлидир. У н и н г э с д а л и к ла р и д а : « О и л а н и мукдддас деб 
б и л д и м , б о л а л а р и м , н а б и р а л а р и м г а к е л и н т а н л а ш д а у л а р ­
н и н г н а с л -н а с а б и г а а л о \ и д а э ъ т и б о р , б о л а л а р н и т а р б и я л и
б у л и ш и учун о т а - о н а т а н л а ш н и зарур д еб \и с о б л а д и м » ,
деб таъкидланади. Келиплари \о м п л а д о р л и ги пайтида уларга 
о с о й ш и т а \ а ё т , гузал м а н за р ал ар г а кдраш т а в с и я эти л ган
ва С а р о й м у л к х о н и м \у зу р и га т о н ш и р г а н л а р . У ерда ,\оми- 
л ад о р аёлларга яхш и тао м л а р , яхш и су.\батлар т а ш к и л эти- 
л иб, х.аттоки б ал ан д овоз билан га п и р и ш так и ц л а н г а н . Бун- 
д ан к у з л а н г а н м а ^ с а д , б о л а о н а ж и с м и д а п а й д о булган 
кундан б о ш л аб , т а р б и я л и , бацувват ва согл ом улгайиш ига 
э р и ш и ш зар у р и яти булган.
Р е с п у б л и к а м и зд а ги о н а л а р ва б о л а л ар с о г л и ги н и сак,- 
л аш ва м у с т а \к а м л а ш б о раси д а амалга о ш и р и л а ё т г а н и ш лар 
м и л л а т и м и з т а р и х и п и н г д а в о м и ва у н г а б и л д и р и л г а н
\ у р м а г - э \ т и р о м б у л и ш и б и л ан бирга, мустакил р есп уб ли - 
к а м и з б у ю к л и г и н и т а ъ м и н л о в ч и х а л к д ш и з н и нг с о г ,
б ар к а м о л б у л и ш и , т и н ч , ф а р о в о н \ а ё т к е ч и р и ш и учун яр а - 
тилган асосдир.
У збекистон Республикаси Вазирлар М а \к а м а с и н и н г 2002 
йил 25 январдаги 34-сопли кдрорига асосан, аёллар ва усиб 
келаётган авлод соглигини м уста\кам лаш ва о и л а н и н г тиб- 
бий маданияти дараж аси н и о ш и р и ш масалалари буйича д о ­
имий иш ловчи к ом исси я таш ки л этилди.
Ушбу ком иссия функцияларига:
—минтакдлар ва \удудлар буйича д ем о гр а ф и к вазиятни. 
репродуктив салом атл и кн и сакдаш б уйи ча амалга ош и ри ла -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ётган ч о р а -т а л б и р л а р н и н г сам арадорл и гин и ан и ^ л а ш ва 
т а \л и л к д л и ш ;
-
ушбу ж а р а ё н л а р н и н г иж обий р и во ж л а н и ш и га туск,ин- 
л и к килаётган м уам м ол арн и \ а л кдлиш ;
-
р е п р о д у к т и в с а л о м а т л и к н и , ёш ла р ва о и л а л а р н и н г
ти б б и й м а д а н и я т и н и , соплом болалар тугилнш и ва уларни 
т а р б и я л а ш н и яхш и ла ш б уйи ча устунор й упал иш лар ва чора- 
т а д б и р л а р н и н г мак;садли й у н а л и ш и н и и ш л а б ч и к д ш ва 
б о ш к а бир канча в ази ф ал ар юкланди.
Б ел ги лан ган вази ф ал ар н и ам алга о и т р и ш д а фак,ат д ав ­
лат т а ш к и л о т л а р и н и н г г и н а эмас, балки \ а р бир шахе, м е \-
нат ж ам оаси ва м а \а л л а л а р м асъулиятипи \а м о ш и р и ш ке- 
рак. Ж ам и я тд аги соглом, тарб и ял и халк, м а м л ак а тн и н г ик^и- 
содий, и ж ти м ои й бойли ги \и с о б л а н а д и .
М ам ла к ат м и ^ёсил аги д е м о г р а ф и к сиёсатни кенг к;амров- 
л и ол иб б о р и ш д а н мак.сад таб и и й уси ш н и ка м а й т и р и ш эмас, 
ак си н ч а, соглом она, баркам ол авлод булиш ига э р и ш и ш д и р .