Онтогенезда нуткнинг фонематик ва фонематик томонининг
ривожланиши аста-секин ривожланади.
Нуткни эгаллашда асосий
ролни фонематик эшитув эгаллайди.
Р.Е.Левина фонематик ривожланиш шаклланишининг куйидаги
боскичларини таклиф этади:
1-
боскич - фонемагача ривожланиш даври, унда товушларни
фаркпаш булмайди.
2- боскич - фонемаларни фарклашнинг бошлангич боскичи:
3- боскич - фонемаларни фарклашни амалга ошириш боскичи.
4- боскич - элементар товуш тахдилига тайёргарлик боскичи.
5-
боскич
-
фонемаларни
фарклаш
ва
товуш
тахлили
операцияларини амалга ошириш имконияти.
Агар биринчи 3-боскични илк ёшда бола меъёрида
амалга
оширса, унда колган 2 боскич катга мактаб ёшида, катталар
томонидан фаол таъсир этиш жараёнида амалга ошади.
41
II БОБ. МАКТАБГАЧА КАТТА ЁШДАГИ БОЛАЛАР
н у т к
;
и н и н г
у з и г а х о с х у с у с и я т л а р и
1. М актабгача ёшдаги болалар ну
Т К И
ни текшириш методикаси
Мактабгача ёшдаги узбек болаларини текширищда биз кузатиш
ва удитиш элементлари билан экспериментал (тажриба синов)
удитиш методикасини дулладик.
Кузатиш метода болалар жамоаси билан ва алохида болалар
билан танишиш учун дулланилда.
Биз уларнинг хулкига, характер
хусусиятларига, хиссий ирода сферасига, умумий ривожланиш
даражасига, кизидишларининг хусусиятига даддатимизни даратдик.
Улар
билан мулодотга киришиш, у3 имкониятига дараб нутдий
материални бол ага тавсия этиш, уларга тугри муомала дилиш учун
гурух
таркибини, болаларнинг психологик хусусиятларини ва
умумий нутдий имкониятларини ургандак.
Кузатиш уйин жараёнида, бир-бири билан, тарбиячи билан
дилган мулодоти давомида утказилда.
Болалар билан индивидуал (якка тартибда)
танишиш мадсадада,
уларнинг хужжатларини ургандак: боланинг ривожланиш тарихи,
тарбиячи характеристикаси билан танишилди, муассасанинг тиббий
ва педагогик жамоаси билан сухбат утказилда.
Кузатиш методи яна баъзи бир
логопедларнинг педагогик
тажрибасини урганиш учун хам дулланилди. Махсус нутдий
богчанинг фонетик-фонематик камчиликка эга болалар гурухининг
50 та логопедик машгулотини кузатдик.
Текшириш бир неча усулларда утказилда: бола билан умумий
сухбат, махсус тайёрланган материалдан
фойдаланган ходца ишлаб
чидилган схема буйича текшириш.
Сухбат
жараёнида
биз
боланинг
нутдий
имкониятлари,
тушунчалар
бойлиги,
фаол
лугати,
грамматик
дурилишини
узлаштириш даражаси билан танишдак. Сухбатлар маиший мавзуда
сюжетли расмга дараб хикоя тузиш, эртак айтиб бериш ва б.д.
мавзуларда олиб борилда.
42
Бола нущининг ривожланиш даражасини аникдаб,
махсус
танланган тажриба синов материалларни куллаган холда текпшриш
гаплари амалга оширилди.
Do'stlaringiz bilan baham: