Узбекистон Республикаси Олий ва ¤рта махсус таълим Вазирлиги

<ўзгарувчиларнинг тавсифи> бўлими бор. Бу тавсифда хар бир ишлатилаётган ўзгарувчига ном берилади ва қабул қиладиган қийматлар тоифаси берилади. Кейинчалик дастур бажарилиш жараёнида тавсифланган ўзгарувчига бошқа тоифадаги қиймат берилса бу хато деб ҳисобланади.
Алохида ўзгарувчининг тавсифи қуйидагича бўлади:

<ўзгарувчи номи>::=<тоифа>

Мисол учун: х: real; y: integer;
Биринчи қаторда дастур жараёнида ишлатишга real турдаги Х ўзгарувчи киритиляпти.
Битта тавсиф ёрдамида дастурда бир неча бир хил тоифадаги ўзгарувчиларни тавсифлаш мумкин.
Мисол учун: х,y,r,h: real;
Бу тавсиф иш жараёнига 4 та - х,y,z,h номли хақиқий ўзгарувчиларни киритяпти.
Ўзгарувчилар бўлими var (variable ўзгарувчи) хизматчи сўз билан бошланади.

<ўзгарувчилар бўлими>::=<бўш>/ var<ўзгарувчилар тавсифи>;{,<ўзгарувчилар тавсифи>;}

<ўзгарувчилар тавсифи>::=<ўзгарувчи номи>{<ўзгарувчи
номи>}:<тоифа>
Масалан,

Var

I,j,k:integer; x,h,sum, way:real; n,m, integer; day: HAFTA:
Дастурда ишлатилаётган ўзгарувчилар фақат бир маротаба тавсифланиши керак.
Паскал тилида ёзилган дастурга иш жараёнида ихтиёрий процедура ва функцияни киритиш мумкин. Демак киритилаётган ностандарт процедура ва функцияларни тавсифлаш керак. Бошқа бўлимлардан фарқли равишда бу бўлим махсус хизматчи сўз билан белгиланмайди ва бу бўлимнинг боши Procedure ёки Function cўзи билан бошланади. Процедура тавсифи хар доим функция тавсифидан олдинда туради. Бу бўлим дастурда стандарт процедура ва функциялардан ташқари қўшимча процедура ва функциялар ишлатилаётган бўлса хамда уларга дастурдан мурожаат қилинаётган бўлса ишлатилади.

Паскал алгоритмик тилидаги операторлар бўлими

Бу бўлим қуйидаги кўринишда ёзилади ва дастурнинг асосий бўлими ҳисобланади:

<операторлар бўлими>::=begin<оператор>;{,<оператор>} end.

Дастурни бажариш бўлими хизматчи сўзлар begin ва end ичига жойлашган операторлар кетма-кетлигини бажаришга келтирилади. Операторлар бир-биридан “;” белгилар ёрдамида ажратилади. Шуни айтиш керакки, процедура ва функция бўлимидаги алгоритмлар фақат операторлар бўлимидан мурожаат қилингандаёқ бажарилади. Операторлар ёрдамида масалани ечиш алгоритмини бажаришга керак бўлган амаллар тавсифланади. Функционал вазифалари бўйича Паскаль тилидаги операторлар қуйидаги гурухларга бўлинади: ўзлаштириш, киритиш-чиқариш, бошқариш.