Узбекистон республикаси олии ва урта махсус таълим вазир


Петренко И.Я., Чужинов П.И. Экономика сельскохозяйственного производства. - Алма-Ата: Кайнар, 1992. - С. 434-437



Download 82,94 Kb.
bet4/7
Sana20.06.2022
Hajmi82,94 Kb.
#685995
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Kurs ishi Fayzieva D

5 Петренко И.Я., Чужинов П.И. Экономика сельскохозяйственного производства. - Алма-Ата: Кайнар, 1992. - С. 434-437.


6 Пиплз К. Развитие системы сельскохозяйственного кредита в США: уроки для России//Вопросы экономики. - Москва, 1997. - №8. - С. 156.


9




Удалить Водяной Знак Г


оркали кишлок хужалик корхоналарини кредитлашни таъминлайди. Бундай ёндашувда тижорат банклари молиявий воситачи сифатида пассив роль уйнайдилар ва одатда кичик микдордаги маржа эвазига кишлок хужалик корхоналарини кредитлашни амалга оширадилар.

  1. Давлат тижорат банклари томонидан кишлок хужалик корхоналарига берилаётган кредитлар буйича юзага келадиган кредит таваккалчилигини тулик уз зиммасига олади. Берилган кредит уз вактида кайтмай колган долатда кредитнинг асосий карз суммаси ва унга дисобланган фоизлар буйича юзага келган карздорлик суммаси давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилади.

  2. Тижорат банклари томонидан кишлок хужалик корхоналарига нисбатан паст фоиз ставкаларида имтиёзли кредитлар берилади. Имтиёзли кредитнинг фоиз ставкаси билан банк кредитларининг бозор ставкаси уртасидаги фарк суммаси давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилади. Халкаро амалиётда учинчи ёндашувнинг нисбатан самарали эканлиги уз исботини топди. Яъни, кредитнинг кайтиш даражасини ошириш, тижорат банкларининг кредит портфелида кишлок хужалик кредитларининг баркарор салмогини шакллантириш имкони юзага келди.

Э.Ароновнинг фикрига кура, ишлаб чикариш дажмининг тушиши, ер бозорининг ривожланмаганлиги аграр секторда гаров муаммосининг юзага келишига сабаб булади ва давлат маълум максадда гаров урнини уз кафолатлари билан алмаштиради. Кдрзлар буйича кафолатлар кишлок хужалиги содасини банклар учун анчагина жозибадор килади. Шу оркали кишлок хужалигини молиялаштириш содасига такдим килинаётган кредитлар буйича тижорат таваккалчиликларини кисман уз зиммасига олувчи молиявий муассасалар жалб килинади, кишлок хужалигига давлат бюджетидан ажратилаётган маблаглар кискаради ва бир вактнинг узида давлат кредит учун кисман таъминотни такдим этади.
Узбекистонлик иктисодчи олимлардан А.Боймуротовнинг фикрига
кура, кишлок хужалик корхоналарининг тижорат банклари кредитларидан
10




Удалить Водяной Знак Г


фойдаланиш имкониятини оширишга нисбатан уч ёндашув мавжуд булиб, айнан учинчи ёндашув, яъни банклар томонидан кишлок хужалик корхоналарига берилган кредитларнинг имтиёзли фоиз ставкаси билан банк кредитларининг бозор ставкаси уртасидаги фаркни давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилиши нисбатан самарали ёндашув деб хисобланади7. Бу ерда А.Боймуротов давлат томонидан кишлок хужалигига берилган банк кредитларини субсидиялашни таклиф килаяпти. Фикримизча, ушбу таклиф жуда уринли булиб, факат бир нарсани таъкидлашни истардикки, кредитларнинг фоиз ставкаларини субсидиялаш маълум шартлар асосида амалга оширилиши лозим. Масалан, давлат буюртмасини бажарган фермер хужаликларига берилган кредитларнинг фоиз ставкалари субсидияланиши лозим. Шунингдек, А.Боймуратовнинг хулосасига кура, хукумат учун кишлок хужалигига кредит хизмати курсатадиган кам сонли тижорат банклари билан ишлаш иктг содий жихатдан, харажатлар мониторингини амалга ошириш чи^мларини камайтириш нуктаи-назаридан кулай хисобланади. Аммо кишлок хужалигини кредитлашнинг бир-иккита тижорат банкларида тгпл Лниши банклараро ракобат мухитига салбий таъсир курсатади ва бу холат кишлок хужалигини кредитлаш жараёнига салбий таъсирни юзага келтириши мумкин. Мазкур салбий таъсир кредитларнинг фоиз ставкалари даражасини ошишида, тижорат банкларининг фоиз маржасини усиши хисобига кишлок хужалик корхоналарининг муддатли депозитларига туланадиган фоиз ставкаларининг пасайишида яккол намоён булиши мумкин. Вексель муомаласини дебитор-кредитор карзлар буйича республикада салмокли урин тутувчи кишлок хужалигида жорий этилиши нисбатан самаралирок булади. Фермер хужаликлари билан шартнома асосида давлат эхтиёжлари учун кишлок хужалик махсулотлари харид килувчилар, ушбу холда “Узпахтасаноат” уюшмаси пахта заводлари, “Уздонмахсулот” ассоциацияси корхоналари эмитент сифатида иштирок этишлари мумкин.


7 Боймуратов А.Д. Кишлок хужалиги ишлаб чикаришини тижорат банклари томонидан кредитлаш амалиётини такомиллаштириш йуналишлари. И.ф.н. илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация автореферата.- Тошкент, 2008. - Б. 13.


11




Удалить Водяной Знак Г


Векселлар топширилган кишлок хужалик мадсулотлари дисоб-китобида фойдали фоизли дисконтлар асосида фермер хужаликларига берилиши мумкин. Вексель муомаласининг мудим шартларидан бири бу чикарилган векселларнинг товарлар билан таъминланганлигидир, ушбу долда “Узпахтасаноат” уюшмаси пахта заводлари, “Уздонмадсулот” ассоциацияси корхоналари томонидан харид килинган кишлок хужалик мадсулотлари дисобланади (пахта ва дон). Векселлардан нотугри максадларда фойдаланишни тухтатиш максадида истисно сифатида уларнинг депозитар дисобларда накдсиз айланмасини амалиётга киритиш мумкин, векселнинг утиши тасдиги сифатида депозитар дисобвараклар буйича утказмалар кучирмаси хизмат килиши мумкин
Бу борада кишлок хужалигини кредитлашнинг назарий ва амалий масалалари А.Авлиякулов илмий ишларида тадкик килинган8. Муаллиф илмий тадкикот ишларини олиб бораётган даврда республикамиз кишлок хужалигида фермерлаштириш жараёни эндигина бошланган эди. Шу сабабли, унинг илмий-амалий таклиф ва тавсияларида фермер хужаликларини банклар томгЛидан кредитлаш механизмига хос булган фермер хужаликларига берилаётган кредитларнинг гаров таъминотини яхшилаш, кредитла шаклларидан фойдаланиш амалиётини такомиллаштириш, кишлок хужалиги ишлаб чикарувчиларига кредит тулови огирлигини енгиллаштириш жидатлари уз ечимини топмаган.
Шуниси характерлики, купчилик утиш иктисодиёти мамлакатларида, шу жумладан МДХ, мамлакатларида кишлок хужалиги корхоналарининг кредит туловига лаёкатлилиги паст даражада эканлиги кузатилмокда. Бундай шароитда кишлок хужалиги корхоналарининг тижорат банклари кредитларидан фойдаланиш имкониятини ошириш муаммоси юзага келади. Ушбу муаммони дал килишда асосан уч хил ёндашув мавжуд:


8 Авлиякулов А.А. Бозор иктисодиёти шароитида турли мулкчилик шаклларидаги кишлок хужалик корхоналарини кредитлаш механизмини такомиллаштириш. И.ф.н. илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация автореферата. - Тошкент, 2001. -22 б.


12




Удалить Водяной Знак Г


  1. Хукумат Давлат бюджетининг маблаглари ёки махсус ташкил этилган давлат жамгармасининг маблаглари хисобидан тижорат банклари оркали кишлок хужалик корхоналарини кредитлашни таъминлайди. Бундай ёндашувда тижорат банклари молиявий воситачи сифатида пассив рол уйнайдилар ва одатда кичик микдордаги маржа эвазига кишлок хужалиги корхоналарини кредитлашни амалга оширадилар.

  2. Давлат тижорат банклари томонидан кишлок хужалиги корхоналарига берилаётган кредитлар буйича юзага келадиган кредит рискини тулик уз зиммасига олади. Берилган кредит уз вактида кайтмай колган холатда кредитнинг асосий карз суммаси ва унга хисобланган фоизлар буйича юзага келган карздорлик суммаси давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилади.

  3. Тижорат банклари томонидан кишлок хужалик корхоналарига нисбатан паст фоиз ставкаларида имтиёзли кредитлар берилади. Имтиёзли кредитнинг фоиз ставкаси билан банк кредитларининг бозор ставкаси уртасидаги фарк суммаси давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилади.

Халкаро амалиётда учинчи ёндашувнинг нисбатан самарали эканлиги уз исботини топди. Яъни, кредитнинг кайтиш даражасини ошириш, тижорат банкларининг кредит портфелида кишлок хужалиги кредитларининг баркарор салмогини шакллантириш имкони юзага келди.
Хозирги даврда республикамизнинг кишлок хужалигига хизмат курсатувчи йирик тижорат банклари - Акциядорлик тижорат “Агро банк”нинг кредитлаш амалиётида асосан кредитлашнинг бир мартабалик шаклидан фойдаланилмокда. Кредитлашнинг ушбу шаклида кишлок хужалиги корхоналари алохида ссуда хисоб ракамидан кредит суммасини бир марта тулик утказиб бериш йули билан кредитланади. Ушбу шаклга бир катор камчиликлар хос булиб, улардан асосийлари, фикримизча, куйидагилардан иборат:


13




Удалить Водяной Знак Г


  • мижоз дар сафар кредит сураб банкка мурожаат килишга мажбур булади;

  • мол етказиб берувчилар томонидан шартнома шартлари бузилганда, яъни товарлар етказиб бериш кечиктирилганда ёки товар умуман етказиб берилмаган такдирда кредит олган хужалик субъектининг молиявий долатига нисбатан кучли салбий таъсир юзага келади. Чунки мижоз мадсулот ёки хомашёни ололмайди, кредит учун фоизлар эса дисобланаверади;

  • берилган кредитнинг максадли ишлатилиши устидан олиб бориладиган назоратнинг таъсирчанлик даражаси паст булади.

Узбекистон Республикаси банк амалиётида кредитлашнинг контокоррент ва форфейтинг шакллари мавжуд эмас, овердрафт шакли эса ривожланмаган. Бу эса уз навбатида кредитлаш механизмининг самарадорлигини оширишга сезиларли даражада тускинлик килади.
Кишлок хужалиги корхоналари учун капитал доиравий айланишининг
нисбатан кискалиги хос. Масалан, пахта, галла етиштиришда капитал
доиравий айланишининг унумли капитал билан боглик булган даври
нисбатан узок булиб, мажур давр мобайнида уларнинг пул маблагларига
булган эдтиёжи ошиб боради. Бу эса нафакат бериладиган кредитнинг
микдорига, балки кредитлаш шаклини танлашга дам таъсир курсатади. Пахта
ва галла досили йигиштириб олиниб, улар сотилгунга кадар кишлок
хужалиги ишлаб чикарувчилари факат харажат килади. Шуниси
характерлики, харажатларнинг ошириб бориши давр жидатидан дам,
микдорий жидатдан дам нобаркарордир. Бу эса танланган кредитлаш
шаклининг кишлок хужалиги корхонаси учун имконият кадар кам харажатли
булишини такозо этади. Шу жидатдан олганда пахта, галла каби кишлок
хужалиги мадсулотларини етиштирувчилар учун кредитлашнинг кредит
линияси очиш йули билан кредитлаш шаклидан фойдаланиш бошка
кредитлаш шаклларидан фойдаланишга нисбатан самарали дисобланади.
Бунинг сабаби шундаки, биринчидан, кредит линияси очиш йули билан
кредитлашда кредитлаш дажми белгилаб куйилади ва кишлок хужалиги
14




Удалить Водяной Знак Г


корхонаси хар сафар кредит сураб тижорат банкига мурожаат килиш заруриятидан халос булади; иккинчидан, кишлок хужалиги корхонаси хакикатда юзага келган харажатни кредит хисобидан тулаш имкониятига эга булади; учинчидан, кишлок хужалиги корхонаси турли сабабларга кура кредитлаш лимитининг ишлатилмай колган кисми учун фоиз туламайди. Бу эса унинг банк кредити билан боглик булган фоиз туловлари микдорини камайтириш имконини беради. Кредитлашнинг бир мартабалик тулов шаклидан фойдаланилганда, кредит суммаси бир марта тулик суммада тулаб берилади ва кредитга булган эхтиёж юзага келганда корхоналар банкка хар бир кредит учун ариза билан мурожаат килишга мажбур булади.
Умуман олганда, юкоридаги фикрларни хулоса килганда: биринчидан, кишлок хужалиги корхон аларининг тижорат банклари кредитларидан фойдаланиш имкониятини оширишга нисбатан юкорида таъкидланганидек, уч ёндашув мавжуд булиб, айнан учинчи ёндашув, яъни банклар томонидан кишлок хужалиги корхоналарига берилган кредитларнинг имтиёзли феи' ^гавк^си билан банк кредитларининг бозор ставкаси уртасидаги фар^ни давлат томонидан тижорат банкларига тулаб берилиши нисбатан самарали ёндашув деб хисобланади;
иккинчидан, кишлок хужалиги корхоналарига банклар томонидан берилган кредитлар буйича юзага келадиган кредит рискини тулик давлат зиммасига юкланиши кредитдан фойдаланувчиларда локайдлик, масъулиятсизлик хиссини юзага келтиради;
учинчидан, утиш иктисодиёти мамлакатларида кишлок хужалиги корхоналарининг балансида юкори ликвидли гаров объектларининг етишмаслиги шароитида, булгуси хосилни гаровга олиш йули билан кредитлаш усули макбул усул хисобланади. Фикримизча, булгуси хосилни гаровга олиш куйидаги икки шартга таяниши зарур:
а) булгуси хосил фьючерс шартномалари асосида катъий бахоларда сотилиши лозим;


15




Удалить Водяной Знак


Wondershare
PDFelement


б) кургокчилик ёки табиий офатлар туфайли булгуси досилга зиён етган такдирда берилган кредит ва унга дисобланган фоизлар суммаси сугурта компанияси томонидан тижорат банкига тулаб берилиши керак.


  1. Тижорат банклари томонидан кишлок хужалиги корхоналарини кредитлаш усуллари ва унда илFор хориж тажрибаси

Кишлок хужалиги ишлаб чикарувчиларини кредитлаш катор молиялаштириш усуллари оркали амалга оширилади. Х,ар бир молиялаштириш усули узига хос хусусиятларга эга булганлиги сабабли бир усул иккинчи усулнинг урнини тулик боса олмайди.
Халкаро банк амалиётида кишлок хужалигини банклар томонидан кредитлашнинг куйидаги усуллари кенг кулланилади:

  • кишлок хужалиги субъектларини банкларнинг уз маблаглари эвазига кредитлаш;

  • банк кредитлари буйича кисман кафолатлар такдим килиш;

  • кишлок хужали и ишлаб чикарувчиларига такдим килинаётган кредитлар фоиз ставкасини субсидиялаш;

  • ихтисослашган кишлок хужалиги муассасаларини ташкил этиш.

  1. Кишлок хужалиги субъектларини банкларнинг уз маблаглари эвазига кредитлаши анча маъкулрок дисобланади. Ушбу долатда давлат субсидиялари бевосита кишлок хужалиги корхоналарига туланади. Ушбу усулнинг устун жидатлари субсидияларни тулаш имконияти кредитлаш муддати охирида амалга оширилиши ва ишлаб чикарувчиларни назорат килиш имкониятининг мавжудлиги билан белгиланади. Умуман олганда, кредит субсидиялари кредит истеъмолчиларининг узларига салбий таъсир утказади, яъни арзон кредитларга эга булиш ишлаб чикарувчиларни ишлаб чикаришни кайта ташкил этиш ва самарали ишлаб чикариш таркибини шакллантиришни рагбатлантирмайди.


16




Удалить Водяной Знак Г


  1. Банк кредитлари буйича кисман кафолатлар такдим килиш усули. Утиш даври иктисодиётидаги мамлакатлар кишлок хужалиги корхоналари дуч булаётган гаров мулки етишмаслиги муаммоси пайдо булган шароитда фойдаланилади. Утиш даврида кишлок хужалиги кредитларига бериладиган давлат кафолатлари мухим роль уйнайди. Ишлаб чикариш хажмининг тушиши, ер бозорининг ривожланмаганлиги аграр секторда гаров муаммосининг юзага келишига сабаб булади ва давлат маълум максадда гаров урнини уз кафолатлари билан алмаштиради. Карзлар буйича кафолатлар кишлок хужалиги сохасини банклар учун анчагина жозибадор килади. Шу оркали кишлок хужалигини молиялаштириш сохасига такдим килинаётган кредитлар буйича тижорат рискларини кисман уз зиммасига олувчи молиявий муассасалар жалб килинади, кишлок хужалигига давлат бюджетидан ажратилаётган маблаглар к^скаради ва бир вактнинг узида давлат кредит учун кисман таъминотни такдим этади.

  2. Кишлок хужалиги ишлаб чикарувчиларига такдим килинаётган кредитлар фоиз ставками суосидиялаш. Кредит субсидияларининг шаклларидан бири б' кредитнинг маълум кисмини бюджетдан тулаб беришдир (Россия Федерациясида амал килади). Аммо бир катор хориж мамлакатлари тажрибасида бюджетдан субсидия туловларини амалга оширишни кишлок хужалиги сохасини куллаб-кувватлаш учун ташкил этилган махсус фондлардан туловларни амалга ошириш алмаштиради.

  3. Ихтисослашган кишлок хужалиги муассасаларини ташкил этиш усули. Жахондаги купгина ривожланган мамлакатлар амалиётида кенг кулланилаётган ва бозор муносабатларига утишни амалга ошираётган аксарият мамлакатлар ташкил этишга кизикаётган кишлок хужалигини молиялаштиришнинг кенг таркалган усулларидан бири булиб хисобланади. Таъкидлаб утиш жоизки, муваффакиятли фаолият олиб бораётган барча махсус муассасалар тарихан кооператив сифатида давлат кумаги ёки иштироки асосида шаклланган. Ушбу ташкилотнинг асосий муваффакияти


17




Удалить Водяной Знак Г


олинган кредит буйича барча аъзоларнинг жамоавий жавобгарлиги дисобланади.
Ушбу таркибни ажратиб турувчи сифатлар ва хусусиятлар ичида куйидагиларни белгилаб курсатиш мумкин: уз-узини бошкариш ва аъзоларнинг шахсий жавобгарлиги, марказлашмаган дамда кенг ривожланган таркиб, дудудлар даражасида тизим ичида мустадкам алокалар ва бир-бирига ёрдам дамда дамкорликда назорат тамойиллари асосида бир тизимга интеграциялашув. Бундан ташкари ушбу кооператив муассасалар бошка муассасалар у ёки бу сабабларга кура бозорни тарк этаётган шароитларида дам молиявий хизматлар курсата олишга кодирдир. Демак, давлат ва тижорат банклари ихтисослашган молиявий муассасалар билан ишлаш фаолиятида алодида кичик карздорлар билан иш олиб бориш фаолиятидаги рискка нисбатан камрок рискка эга буладилар. Тартибга кура бу муассасалар томонидан молиявий хизматлар асосан кооператив аъзоларига такдим этилади.
Кооперативнинг молиявий имкониятларидан унинг хизматларига булган талабни ортиб -етиши пайтида, у молиявий бозорнинг бошка секторларидаги дамкорларига ёрдам олиш учун мурожаат килади. Дунёнинг айрим мамлакатларида баъзи антимонопол ва солик конунлари бу каби кишлок хужалиги кредит муассасаларига амал килмаслиги кабул килинган.
Кредит кооперативлари кишлок хужалиги ишлаб чикарувчиларига микрокредитлар такдим килиш билан дам шугулланадилар. Микрокредит ташкилотининг бу шакли бир катор муаммоларни, жумладан молиявий ресурсларни олишга булган имконият ва аник мол-мулкка эгалик килиш каби муаммоларни дамкорликда дал килишни ходловчи кишлок хужалиги субъектларининг кредит кооперативларида бирлашишни ходловчи жойларида муваффакиятли фаолият олиб борадилар.
Бундан ташкари шуни дам алодида эътиборга олиш лозимки, кишлок хужалигини молиявий куллаб-кувватлаш зарурлиги шароитида аграр


18




Удалить Водяной Знак Г


секторни молиялаштиришнинг мукобил усули бу бошка манбаларга нисбатан аник устунликларга эга булган лизинг хисобланади:

  1. Лизинг объекти молиялаштириш жараёнида тулдирувчи маблаг сифатида намоён булади. Кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикарувчи аграр сектор субъектларида зарур гаров объекти етишмовчилиги ёки умуман мавжуд эмаслиги шароитида гаров таъминоти муаммосига дуч келмайдилар.

  2. Лизинг, лизинг олувчи капиталини бошка вазифаларни бажаришга сарфланишини таъминлайди.

Сугурта кишлок хужалигини самарали молиялаштиришнинг элементларидан бири булиб хисобланади. ХХ асрнинг 30-йилларида АКШ Конгресси кишлок хужалигини тиклашга йуналтирилган бир катор чора- тадбирлар ва хосилни сугурталаш федерал да'тури ташаббуси билан чикди. 1980 йилда хосилни сугурталаш Федерал актининг кабул килиниши билан хусусий сугурта компанияларини жалб килиш учун субсидия жорий килинди ва бу сугурта туловини кенгайтириш имконини вужудга келтирди. 1994 йилда хосилни сугурталашни ислох, килиш Федерал акти табиий офатлар шароитида хосилни сугурталаш уловларига давлат кафолатини хам уз ичига олди. Сугурта компаниялари 1996 йилда ташкил этилган “Хавф-хатарни бошкариш буйича Агентлик” оркали маъмурий харажатлар ва зарарларни бошкариш харажатларини копловчи субсидияларни олишади.
Замонавий хориж тажрибасига асосан шуни хулоса килиш мумкинки, кишлок хужалиги ишлаб чикаришини сугурталашни сугурта лойихаларини давлат томонидан субсидияламасдан туриб амалга ошириб булмайди. Давлат учун кишлок хужалиги субъектлари кредитор мажбуриятларининг бажарилмаслиги ёки тартибсиз кайтарилиши муаммосига дуч келгандан кура кишлок хужалиги сугурталанишини чекланган субсидия схемаси билан таъминлаши анча фойдалирокдир.
Кишлок хужалиги ишлаб чикариши жихатларини хисобга олган холда жахон тажрибасида, кишлок хужалигини кредитлаш жараёнида кишлок
хужалиги молиявий йил цикли хусусиятларидан келиб чикилади.
19




Удалить Водяной Знак Г


Кишлок хужалиги корхоналарига айланма маблагларни тулдириш учун такдим килинаётган кредитлар куйидаги хусусиятлари билан фаркланади:

  • кредитлаш даври кишлок хужалиги циклининг давомийлигига мос келади ва кредит келишувининг бошланиши кейинги кишлок хужалиги циклининг бошланиши дисобланади;

  • кредит, одатда, револьверли (кайта тикланувчи) дисобланади, жорий йил кредити кайтарилиши билан банк ва карз олувчи уртасидаги келишувга кура, кейинги йил кишлок хужалик цикли учун кредит бериш дакида карор килинади;

  • кредит маблагларини бериш кишлок хужалиги корхоналарининг хужалик фаолиятида ишлаб чикариш эдтиёжларига кура амалга оширилса, кредитлаш одатда очик кредит линиялари шаклида амалга оширилади ва кредитни кайтарилиш манбаси кишлок хужалиги мадсулотларидан тушган маблаглар дисобланади.

  • кредитнинг кайтарилиш манбаси кишлок хужалик мадсулотларидан тушган маблаглар дисобланади. Ушбу долатда кишлок хужалиги мадсулотларини со^ ^дан "/шадиган даромадларнинг башорат курсаткичлари олинадиган асосий карз маблаглари ва фоиз туловларидан юкори булсагина к^рзд^ учун кредит олиш дамда банк учун кредит бериш максадга мувофик булади;

  • асосий карз маблаглари ва дисобланган фоиз ажратмалари суммасини амалга ошириш бир вактда, яъни карздор кишлок хужалиги цикл йили охирида товар мадсулотларини сотишдан даромад олгач амалга оширилади.

Кишлок хужалиги корхоналарининг рентабеллик даражасини саноат
корхоналарига нисбатан сезиларли даражада паст, ишлаб чикаришнинг
мавсумий характерга эга, тайёр мадсулот етиштириш даврининг нисбатан
катта эканлиги улар айланма маблагларини тулдириш муаммосининг
чукурлашишига сабаб булади. Шу сабабли уларни асосий воситаларни сотиб
олишларида имкон кадар уз айланма маблагларини кам микдорда жалб
этишлари ва тижорат банклари лизинг компанияларининг лизинг
20




Удалить Водяной Знак Г


кредитларидан кенг куламда фойдаланишлари катта амалий ахамият касб этади.
Кишлок хужалигини ривожлантириш кишлок хужалиги кредитларини куллаб-кувватлашга мухтож, чунки молия кишлок хужалиги иктисодиётининг маркази хисобланади. Бирок кишлок хужалигида паст даражадаги киёсий устунлик ва кишлок хужалиги маблаглари талаби ва талаблари зиддиятини кучайтирадиган капитал манфаатларини таъминлаш. Кишлок хужалиги иктисодиётини ривожлантиришга тускинлик киладиган асосий омил фонднинг йуклиги. Кишлок хужалиги кредитлари кишлок хужалик иктисодиётига иктисодий таъсирини тахлил килиш учун уларнинг уртасидаги кичкина квадрат усулларга асосланган муносабатларни урганиш учун хато тузатиш модели яратилди. Кишлок хужалиги корхоналари жалб килиши мумкин булган асосий манба банк ма благлари хисобланади. Буни бажариш учун банк тизимидаги ислохотларни янада чукурлаштириш, банк фаолияти керакли ишларни бажариши зарур. Улар банклардан узок ва киска муддатли кредитлаш, шу жумладан, лизинг ва факторинг операциялари оркали маблагларни жалб кила олади. Кишлок хужалигидан олинган кредитларнинг кишлок хужалигининг умумий кийматига булган хиссасини урганиш оркали кишлок хужалигининг иктисодий ривожланишини рагбатлантириш максадида кишлок молиялаштирилишини кучайтириш буйича ампирик далилларга эришилади.
Аввало шуни таъкидлаш лозимки, хорижий мамлакатларда кишлок хужалигини молиялаштириш турли молиявий институтлар ва манбалар оркали: давлат бюджети, банклар, кредит кооперативлари, инвест фондлар, уюшмалар, агентликлар, кишлок хужалик муассасалари томонидан амалга оширилади.
Масалан, Америка Кушма Штатларида кишлок хужалигини кредитлаш асосан туртта ташкилот томонидан амалга оширилади:

  • тижорат банклари;

  • фермерлар кредит тизими (Farmers Credit System);

21




Удалить Водяной Знак Г


  • сугурта компаниялари;

  • фермер хужаликларига хизмат курсатувчи Агентлик.

Барча фермерларга берилган карзларнинг 79 фоизи юкорида санаб утилган ташкилотлар томонидан таъминланади. Колган 21% эса хусусий кредиторлар, айланма маблаглар етказиб берувчилар, кооперативлар ва кайта ишловчилар диссасига тугри келади.
Биринчи бор кишлок хужалиги кредит кооперативлари Германияда пайдо булган. 1847 йилда Фридрих Вильгельм Райффайзен ташаббуси билан биринчи кредит банклари ташкил этилган ва кейинчалик “Райффайзен кооперативлари” шаклида бутун дунё мамлакатларида кенг таркалган. Райффайзен кооперативининг асосий гояси бутун ширкатга битта катта кредит олиш ва кейин кичик ссудалар шаклида ширкат аъзоларига таркатишдан иборат булган. Кредит ширкатлари билан дамкорлик килишда. банкларнинг кизикишини ошириш максадида Райффайзен кооператив асосини ташкил этувчи беш тамойилни ишлаб чикди:

  • ширкат карзлари буйича кооператив барча аъзоларининг бутун мол- мулклари буйича доиравий жавобгарлиги;

  • факат ширкат аъзоларига ссудалар бериш;

  • ссудаларнинг иш.аб чикаришга йуналтирилганлиги;

  • ширкатнинг кичик дудудда фаолият олиб бориши;

  • бошкарув ишига дак туланмаслиги.

Райффайзен кредит кооперативлари тизими тамойилларига яна куйидагиларни дам киритишимиз мумкин: улушсиз бошланиш, фойданинг таксимланмаслиги, булинмас фондни шакллантириш, узок муддатли кредитлаш ва давлат кумагининг тан олиниши.
Райффайзен кредит кооперативлари кишлок хужалигини кутариш максадида майда кредитларни ривожлантиришни узларининг асосий максадлари килиб куйишди. XIX асрнинг 50-60-йилларидан кредит


9 XIN Liqiu. «Between Agricultural Credits and Agricultural Economy Based on Error Correct Model in Heilongjiang Province». Journal of Northeast Agricultural University (English Edition) https://www.sciencedirect.com/journal/journal-of-northeast-agricultural-university-english-edition


22




Удалить Водяной Знак Г


кооперативлари Италия, Австрия, Венгрия, Бельгияда, 80-йилларидан Франция, 90-йилларидан АКШ, Канада, Сербия, Хорватия, Болгария, Руминияда, XX аср бошларида Кипр, Япония, Испанияда ташкил этила бошлади.

  1. Тижорат банклари томонидан кишлок хужалигини кредитлаш

тартиби
Мамлакатимизда Давлатимиз рахбари рахнамолигида кишлок хужалигида молиялаштириш механизмини тубдан узгартириш, кишлок хужалиги махсулотлари етиштирувчиларини молиявий куллаб-кувватлаш хамда уларнинг моддий манфаатдорлигини ошириш юзасидан янги тизим яратилди. 2018 йил 28 февралда кабул килинган «Пахта хомашёси ва бошокли дон етиштиришни молиялаштириш тизимини тубдан такомиллаштириш тугрисида»ги ПК-3574-сонли хамда Вазирлар Махкамасининг «Кишлок хужалигида бозор механизимини кенг жорий этиш тугрисида»ги 149-сонли карорлари дастуриламал булмокда.
Жорий йилда давлат том^ида^ пахта хомашёси ва бошокли доннинг кафолатланган янги хари д нархлари тасдиклангани ва хосил йили давомида нархлар усишини чеклаш максадида яна катор чора-тадбирлар белгиланди.

  • «Пахта х, ма^ хи ва бошокли дон экинларини етиштириш харажатларини кредитлаш ва топширилган махсулот учун узаро якуний хисоб-китоблар тартиби тугрисида» янги Низом ишлаб чикилди. Унга кура, эндиликда Молия вазирлиги хузуридаги «Давлат томонидан кишлок хужалигини куллаб кувватлаш Жамгармаси» маблаглари хисобидан «Агробанк» филиаллари оркали пахта хомашёси ва бошокли дон харажатларини молиялаштириш учун йиллик 3 фоиз устама тулаш шарти билан имтиёзли кредитлар ажратилади. Бунда пахта хомашёси буйича кредит муддати 14 ой, бошокли дон буйича эса 12 ой этиб белгиланди.10


10 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 28 февралда кабул килинган «Пахта хомашёси ва бошокли дон етиштиришни молиялаштириш тизимини тубдан такомиллаштириш тугрисида»ги ПК-3574- сонли Карори. www.lex.uz


23




Удалить Водяной Знак Г


Банк филиаллари томонидан имтиёзли кредитлар ажратилиши учун биринчи навбатда, фермер хужаликлари «Узпахтасаноат» ва «Уздонмадсулот» АЖлари тизимидаги корхоналар билан туман докимларининг экинларни жойлаштириш юзасидан кабул килган карорига мос равишда пахта ва галла досилини етиштириш юзасидан контрактация шартномаларини тузиши, унда албатта, давлат хариди учун топшириладиган пахта ва галланинг дажми ва харид нархи акс эттирилиши лозим.
Шундан сунг, фермер хужалиги радбари туман фермер, дедкон хужаликлари ва томорка ер эгалари Кенгаши раиси билан биргаликда етиштириладиган досил учун талаб этиладиган харажатлар турлари (агротехкарта) ва ойма-ой талаб этиладиган маблаглар микдорини фермер хужалигининг ер иклим шароити дамда балл-бонитетидан келиб чиккан долда белгилаб, йиллик буюртмани туман докими томонидан тасдиклатади.
Кишлок хужалиги корхоналарининг радбарлари имтиёзли кредит ажратилиши учун контрактация шартномаси ва агротехкарта буюртмасини илова килган долда кредит ажратиш тугрисидаги аризани хизмат курсатувчи банк филиалига такдим этади. Филиал томонидан кредит линия бир кун ичида очилади.
Тулов амалга оширилишидан олдин фермер хужалиги радбари, таъминотчи ва хизмат курсатувчи корхоналар билан мадсулот етказиб бериш ва хизматлар курсатиш буйича шартномаларни имзолаши лозим.
Фермер хужалиги радбари ссуда дисоб ракамлари оркали ажратилаётган маблагларни мустакил тассаруф этади.
Вегетация даврида фермер хужалиги радбари эдтиёждан келиб чикиб буюртмадаги барча харажат турларини 15 фоизгача узгартириш дукукига эга.
Ссуда ракамларидан инкасса ва тулов талабномалари асосида туловларнинг амалга оширилишига йул куйилмайди.
Фермер хужалиги радбари контрактация шартномасида белгиланган хосилни етиштириш буйича жавобгар шахс дисобланади.


24




Удалить Водяной Знак Г


Шунингдек, янги тартибга мувофик, вегетация даврида туман хокимлиги хузуридаги ишчи гурухи томонидан фермер хужалиги даласидаги экиннинг холати буйича доимий мониторинг утказиб борилади. Мониторинг натижасида экин экилмаган, униб чикмаган ва экин холати коникарсизлиги аникланганда холат юзасидан далолатнома расмийлаштирилади. Унга асосан фермер хужалигига банк филиали томонидан имтиёзли кредит ажратиш тухтатилади, такдим этилган имтиёзли кредитларни конунчиликда белгиланган тартибда муддатидан олдин ундириш чоралари курилади.
Имтиёзли кредитлар тайёрловчи корхоналар билан тузилган контрактация шартномасининг уруглик кийматини хисобга олган холда 60 фоиз доирасида ажратилади.
Фермер хужаликлари томонидан жорий йил хосили учун олинган имтиёзли кредитлар сундирилмаган такдирда уларга келгуси йил хосили учун сармоя берилмайди.
Имтиёзли кредитларнинг копланиши топширилган хосил учун ажратиладиган якуний хи^оо-ки-оО маблагларидан амалга оширилади. Шундан сунг фермер' ар колган маблагларни тулов топширикномаларига асосан эркин тасарруф этади.
Аввалги йилларда пахта хомашёси ва галла хосили якуний хисоб- китоблари учун ажратиладиган маблаглар 12 та йуналиш буйича махсус траншлар оркали йуналтирилган булиб, бунда фермер хужаликлари туловларни катъий белгиланган йуналишлар буйича амалга оширишга мажбур эдилар. 2018 йилдан бошлаб эса, якуний хисоб-китоб маблаглари буйича махсус хисоб ракамларга келиб тушган маблагларга ундирув, хатлов, такик куйишга йул куйилмайди. Топширилган пахта хомашёси ва бошокли дон учун якуний хисоб-китоблар фермер хужаликлари билан жорий йилнинг 31 декабрга кадар тулик амалга оширилади.
Хрзирги кунда «Агробанк» томонидан кишлок хужалиги корхоналарига такдим этилаётган кулайлик ва имтиёзлар кенгайиб бормокда.


25




Удалить Водяной Знак Г


  • Хизмат курсатиш, шу жумладан, туловларни амалга оширишда инсон омили билан боглик долатларни тулик бартараф килиш максадида замонавий ахборот технологиялардан фойдаланиш чора-тадбирлари ишлаб чикилди.

Хусусан, фермер хужаликлари радбарларининг туловларни масофадан туриб онлайн тарзда амалга ошириш тизими бугунги кунда синовдан утказилмокда. Ушбу максадда банк томонидан дар бир фермер хужалиги учун планшет ёки смартфонлар оркали дисобракамни бошкариш имконияти яратилади. Яъни, якин истикболда улар ортикча вакт ва сарф-харажатлардан доли равишда «Agrobank Mobile-business» мобиль иловаси оркали имтиёзли кредитлар буйича туловларни утказиши ва маълумотларни олиши мумкин булади.
Бундан ташкари, пахта ва галла етишт иришга ихтисослашган 151 та туманда (жануб-шимол тамойилида) кушимча ихтисослашган 103 та янги минибанк ташкил этилади. Бу пахта ва ±алла етиштирувчи 16371 та фермер хужалигига (уларнинг умумий сони 50 мингдан ортик) жойлашган дудудларига якин жойда барча банк хизматларини курсатишга шароит тугдиради.
Шунингдек, банк тизимида кишлок хужалиги корхоналарининг молиявий долатини ях^лдаш максадида банк хизматлар буйича тарифлар кайта куриб чикилди. Абонент туловлари дамда кредит тарихи учун туловлар 2017 йилнинг ноябрь ва жорий йилнинг февраль ойларида боскичма-боскич тулик бекор килинди. Натижада банк хизматлари буйича харажатларни камайтириш дисобига дар бир фермер хужалиги йилига уртача 2,6 млн. сум маблагни иктисод килишга. эришди.
Маълумки, агротехник тадбирларнинг уз вактида намунали амалга
оширилишида кишлок хужалик корхоналарининг техник таъминоти катта
адамиятга эга. Президентимиз томонидан 2018 йил 4 январда кабул килинган
«Кишлок хужалигини техника базасини янада такомиллаштиришга доир
чора-тадбирлар тугрисида»ги 3459-сонли Карорга мувофик, биринчи
боскичда 5 минг 778 та кишлок хужалик техника ва агрегатларини харид
26




Удалить Водяной Знак Г


килиш белгилангани, бунинг учун эса «Агробанк» томонидан фермер хужаликлари ва «Узагросервис» АЖ тизимидаги корхоналарга 1 трлн. 109 млрд. сумлик имтиёзли шартларда кредитлар ажратилди. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 28-февралдаги «Пахта хом ашёси ва бошокли дон етиштиришни молиялаштириш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»ги карори кабул килинди.
Ушбу карорда бозор муносабатларини кенг жорий этиш хамда кишлок хужалигида молиялаштириш ва узаро хисоб-китоблар механизмларини тубдан такомиллаштириш, шу асосда кишлок хужалиги махсулотлари етиштирувчилар ва уларга хизмат курсатувчи корхоналарнинг молиявий- иктисодий холатини яхшилаш, рентабеллигини ошириш, етиштирилаётган махсулот хажмлари баркарор усишини таъмин лаш кузда тутилган.
Карорда кишлок хужалиги коорхенадарини молиявий куллаб- кувватлашнинг янгича мезанизми жорий этилди. Жумладан:

  • 2018 йил 1 мартдан бошлаб ишлаб чикарувчиларнинг рентабеллиги ошишини ва юкори сифатли махсулеглар етиштиришни рагбатлантиришни таъминлайдиган навла’ в а клас^-Тар буйича пахта хом ашёси ва бошокли дон хариди юзасидан кафолатланган давлат нархлари белгиланмокда. Хукумат бир хафта муддатда нархларни тасдиклайди.

Пахта хом ашёси ва бошокли дон учун узил-кесил хисоб-китоблар хосил йигиштириладиган йилнинг охиригача тулик хажмда амалга оширилади.

  • тупрок унумдорлиги паст ва охирги 3 йил мобайнида хосилдорлик гектарига 15 центнергача булган ерларда пахта хом ашёсига давлат буюртмаси жойлаштирилмайди. Бундай ерларда кишлок хужалиги экинлари, энг аввало, озука ва мойли экинлар жойлаштирилади, шунингдек мева- сабзавотчилик ва чорвачилик лойихалари амалга оширилади. кишлок хужалиги махсулотлари етиштирувчиларга ва автомобилларга ёнилги куйиш шохобчаларига тугридан-тугри шартномалар буйича сотиш учун дизель ёкдлгиси ва ЭКО дизель ёкдлгисининг Вазирлар Махкамаси


27




Удалить Водяной Знак Г


томонидан белгиланадиган ягона чакана нархлари жорий йил охиригача булган даврда амал килади.

  • минерал угитларни сотиш Хукумат томонидан белгиланадиган алодида шартлар дисобга олинган долда биржа савдоларида амалга оширилади.

  • фермер хужаликлари ва сув истеъмолчилари уюшмаларининг насос агрегатлари истеъмол киладиган электр энергияси киймати Давлат бюджетидан субсидиялар дисобига копланади.

Шунингдек, мазкур карорда Карзларни тулаш муддати узайтирилди, солик преференциялар бериш кузда тутилган.Масалан:

  • Пахта хом ашёси ва бошокли дон етиштирувчи фермер хужаликларининг хизмат курсатувчи ташкилотлар олдидаги 1.01.2018 йилдаги долатига кура досил булган карзларини, шу жумладан, ички тармок карздорлиги дамда бюджет ва давлат максадли жамгармалари олдидаги карзларини тулаш муддати 3 йил. муддатга узайтирилди. Карзлар буйича дисобланган пеня ва жарималар дисобдан чикарилди.

  • 2019 йил 1 янвалача кишлок хужалиги мадсулотлари етиштирувчиларга минерал угитлар сотувчи корхоналар ЯСТни 2%лик ставкада тулайдилар.

  • 2021 йил 1 январгача тадбиркорлик субъектлари (шу жумладан, кишлок хужалиги мадсулотлари етиштирувчилар^ томонидан олиб келинадиган фосфорли угитлар, шунингдек, фосфорли угитлар ишлаб чикариш учун олиб келинадиган фосфорит хом ашё божхона туловларидан озод килинади ^божхона расмийлаштируви йигимлари бундан мустасно^.

Мазкур карорга асосан Кишлок хужалигини давлат томонидан куллаб- кувватлаш жамгармаси ташкил этилди.
Вазирлар Мадкамаси дузуридаги Кишлок хужалиги мадсулотларининг
давлат хариди ва кишлок хужалигини техника билан жидозлашни максадли
молиялаштириш жамгармаси Кишлок хужалигини давлат томонидан куллаб-
кувватлаш жамгармасига айлантирилди ва у Молия вазирлиги тасарруфига
28




Удалить Водяной Знак Г


берилди. Пахта толасига жахон нархларининг кескин пасайиши эхтимоли учун пахта толасига прейскурант ва жахон нархлари уртасидаги ижобий тафовут суммаси хисобига Жамгарманинг сугурта хисобраками шакллантирилади.
Эндиликда кишлок хужалиги махсулоталини етиштирувчи фермерларга имтиёзли кредитлар берилади.
Молия вазирлиги «Агробанк» АТБга давлат харидларининг назарда тутилган хажмларидан ортикча бошокли дон етиштирувчи фермер хужаликларига кредитлар ажратиш учун депозитга 150 млрд. сум микдорида йиллик 10%гача ставка буйича маблагларни жойлаштиради.
2004 йил 10 апрелдан бошлаб 1345-сонли Низом асосида Фермер хужаликларига ер участкасини ижарага олиш хукукини гаровга олган холда кредитлар беришга рухсат этилди. Кредитларни бериш муддатлари кредитланаётган тадбирнинг копланиш муддатларига боглик булади, жумладан, кишлок хужалик ишлаб чикаришини ташкил этиш учун айланма маблагларни тулдиришга 0 йил дан кам булмаган муддатга, фермер хужаликларига инвест ц тон лойихаларни молиялаштириш учун кайтариш муддатини узайтириш хукукисиз 5 йилгача булган муддатга, фермер хужаликларига кишлок хужалиги билан боглик булмаган фаолиятларини юритиш учун зарур булган айланма маблагларини тулдириш максадида кайтариш муддатини узайтириш хукукисиз 12 ойгача, банк ва карз олувчи уртасида узаро келишув асосида кредит шартномасида белгиланган фоиз ставкасида кредит берилади.
Узбекистон Республикаси Марказий банки бошкарувининг 2017 йил 8 апрелдаги “Тижорат банклари томонидан шахсий ёрдамчи хужаликларга кишлок хужалиги махсулотларини етиштириш учун микрокредитлар бериш тартиби тугрисида” ги низомга асосан:
Шахсий ёрдамчи хужаликларга кишлок хужалиги махсулотлари
етиштириш, чорвачилик, йилкичилик, туячилик баликчилик, паррандачилик
ва асаларичиликни ривожлантириш, куён бокиш ва етиштириш,
29




Удалить Водяной Знак Г


иссикхоналар ташкил этиш, шунингдек уруг ва кучатлар сотиб олиш учун энг кам иш дакининг 100 бараваригача микдорда микрокредитлар берилади.
Микрокредитлар шартнома асосида кайтариш муддатини узайтириш дукукисиз:

  • мевали дарахтлар ва узум кучатларини сотиб олиш, баликчилик ва паррандачиликни ривожлантириш учун — 1 йиллик имтиёзли давр билан 3 йилгача;

  • чорвачилик, йилкичилик, туячилик, асаларичиликни ривожлантириш, куён бокиш ва етиштириш, учун — 6 ойлик имтиёзли давр билан 3 йилгача;

  • уругликлар, минерал угитлар ва усимликларни кимёвий димоя килиш воситаларини сотиб олиш дамда иссикх оналар ташкил этиш учун — 6 ойлик имтиёзли давр билан 2 йилгача;

  • лимон етиштиришга мулжалланган иссикхоналар ташкил этиш, унаби ва грек ёнгоги етиштириш учун - 3 йиллик имтиёзли давр билан 5 йилгача булган муддатга берилади.

Узбекистон фер е ', дедкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгаши дузуридаги Фермер, дедкон хужаликлари ва томорка ер эгаларини куллаб-кувватлаш жамгармаси фаолиятини ташкил этиш тугрисидаги Хукумат карори кабул килинди.
Карорга мувофик фермер, дедкон хужаликлари ва томорка ер эгаларини молиявий куллаб-кувватлаш Жамгарманинг асосий вазифаси дисобланади.
Жамгарма маблаглари куйидаги манбалар дисобига шакллантирилади:
Жамоат ишлари жамгармасидан ва Бандликка кумаклашиш давлат жамгармасидан ажратиладиган тегишлича 350 миллиард сум дамда 150 миллиард сум микдоридаги бир марталик бегараз молиявий ёрдам;

  • аукцион савдоларида фукароларга ер участкаларига мерос килиб колдириладиган умрбод эгалик килиш дукукини сотишдан тушадиган тушумнинг 10 фоизи;


30




Удалить Водяной Знак Г


  • халкаро молия институтлари, хорижий хукумат ташкилотлари ва бошка донорларнинг кредитлари (карзлари) ва грантлари;

  • маблагларни депозит хисоб ракамларига жойлаштиришдан олинадиган даромадлар;

  • конун хужжатларида такикланмаган бошка манбалар;

Жамгарма маблаглари куйидаги вазифаларни бажаришга
йуналтирилади, жумладан:
фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларига 3 йил муддатга,
шу жумладан 1 йилгача имтиёзли давр билан 2 фоизлик банк маржасини
хисобга олган холда йиллик 7 фоиз ставкада кредитлар бериш учун АТ
«Микрокредитбанк», АТ «Агробанк» хамда Узбекистон Республикаси «Халк
банки»га ресурслар жойлаштиришга;
тижорат банклари оркали Марказий банкининг кайта молиялаштириш
ставкаси буйича 2 фоиз банк маржасини хисобга олган холда «Томорка
хизмати» МЧЖ, кишлок хужалиги сохасидаги бошка ишлаб чикариш, кайта
ишлаш, тайёрлаш, таъминлаш, савдо ташкилотлари хамда лизинг
компанияларига модд’ й-техник ^ани мустахкамлаш, кишлок хужалиги
техникаси ва транспорт сотиб олиш, фермер, дехкон хужаликлари ва томорка
ер эгаларининг иссикхоналарини куриш учун материаллар ва бутловчи
кисмлар харид килишга кредитлар беришга;
айланма маблагларга мухтож булган «Томорка хизмати» МЧЖларнинг
устав фондини 25 фоиздан кам булмаган микдорда шакллантиришга;
фермер, дехкон хужаликларига инвестицияларни жалб килиш ва
томорка ерларни ривожлантиришга хамда инновацион лойихаларни амалга
ошириш билан боглик бошка йуналишларга.
Тижорат банкларига ресурслар ажратиш учун Жамгарма ва бош
тижорат банки уртасида конун хужжатларида белгиланган тартибда бош
келишув тузилади.
Жамгарма томонидан АТ «Микрокредитбанк», АТ «Агробанк» хамда
«Халк банки»га ресурс ажратиш буйича бош келишувда ушбу маблаглар
31





Удалить Водяной Знак


Wondershare
PDFelement


тижорат банклари томонидан фермер, дедкон хужаликлари ва томорка ер эгаларига 3 йил муддатга, шу жумладан, 1 йилгача имтиёзли давр билан 2 фоизлик банк маржасини дисобга олган долда йиллик 7 фоиз ставкада кредитлар бериш учун ресурс сифатида ишлатилиши алодида келишиб олинади.

  1. Тижорат банклари томонидан кишлок хужалигини кредитлашнинг замонавий холати тахлили

Узбекистоннинг ижтимоий-иктисодий ривожланишининг энг мудим вазифаларидан бири иктисодий усишни жонлантириш ва адолининг турмуш даражасини ошириш учун кулай шароитларни яратиш дисобланади. Мазкур вазифани амалга ошириш ва таъминлашнинг зарур шарти республика худудларининг инвестицион салодиятини ошириш ва ушбу жарённи муваффакиятли олиб боришга дудудларнинг географик жойлашуви, табиий ресурсларнинг мавжудлиги, унинг захираси, меднат ресурсларнинг сони, ёши ва малакаси, шунингдк, дудудда бир неча йиллардан бери сакланиб келинаётган ихтисослашув даражас и, инфратузилмаларнинг долати каби бир канча омилларни инобатга олиш асосий шартлардан дисобланади. Аграр соданинг баркарор ривожланишига эришиш учун хужаликларнинг инвестицион салодиятини шакллантириш, уларни куллаб-кувватлаш механизмларини такомиллаштириш талаб этилади.
1-жадвал
Тижорат банклари томонидан кишлок хужалигига ажратилган

Курсаткичлар номи

01.01.2017 й.

01.01.2018 й.

01.01.2019 й.

млрд.
сум

улуши,
фоизда

млрд. сум

улуши,
фоизда

млрд. сум

улуши,
фоизда

Жами кредитлар

52 611

100

110 572

100%

167 391

100%

Кишлок хужалиги

3 033

5,8

4 742

4,3%

9 422

5,6%


Тижорат банклари кредит куйилмалари дажми дисобот йили давомида 56,8 трлн. сумга ёки 151 фоизга усиб, 2019 йилнинг 1 январь долатига



Download 82,94 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish