«Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти

Toshkentdagi Mirzo Ulug‘bek haykali.




XOJA AHROR
(taxallusi; asl ismi Xoja Ubaydulloh ibn Xoja Mahmud ibn Xoja Shaho- biddin Shoshiy) (1404— 1490)


Xoja Ahror qabri ustiga qo'yilgan sag'ana.


Xoja Ahror o‘rtaosiyolik mutafakkir, tasawuf tariqatlaridan biri bo‘lgan naqshbandiya tariqati rahnamolaridan. Hozirgi Toshkent viloyatining Bo'stonliq tumanidagi Bog‘iston qishlog‘ida dunyoga kelgan. Otasi shayx Xoja Mahmud naqshbandiyaning xojagon sulukida bo‘lgan, tijorat va ziroat ishlari bilan shug‘ullangan. Ilo- hiyot va tasawuf ilmining yirik namoyandalaridan biri, yetuk mu­tasawif Shayx Xovandi Tohur ona tomondan uning bobosidir.
Xoja Ahrorning bolalik va yoshlik davri Toshkentda o‘tgan. Toshkent va Samarqand madrasalarida tahsil olgan. U tasawuf ilmiga qiziqdi, shu maqsadda Hirotga borib Shayx Bahouddin Umar, Shayx Zayniddin Xavofiy kabi taniqli mutasawiflar suh- batida bo‘ldi. Naqshbandiya tariqatining asoschisi Bahouddin Naqshbandning shogirdi shayx Yoqub Charxiy (1447-yili vafot etgan)dan naqshbandiya tariqati asoslarini o‘rgandi. U Yoqub Charxiydan irshod huquqini olib, murshidi komillik maqomiga yetgach, Toshkent, Turkiston atroflarida shuhrat topa boshladi. Naqshbandiya ta’limotining davomchisi sifatida ulamolar o‘rtasida


'160




A: ^ «г ‘-•< 5*-'
■^j «-■


^;a


katta obro‘ orttirdi va “valiy” (“av-
liyo”) sifatida tanilib “Ahror”
(“Hur”, “Ozod”) nomiga ega
bo‘ldi. Tasawufda bu nom 3 xil
asirlikdan xalos bo‘lgan: hayvoniy
his-tuyg‘ularni yenggan, o‘zining
barcha xohish-istagidan voz kechib,
faqat Allohning irodasiga
bo‘ysungan, rasm-rusum va hayot
kechirishning barcha odat va
an’analaridan xoli bo‘lib, ilohiy nur
yog‘dusiga g‘arq bo‘lgan zotga nis-
batan qo‘llaniladi.
Xoja Ahror, ayni vaqtda, deh-
qonchilik va tijorat ishlari bilan shug‘ullangan- Juda Ц ^
suv, mol-mulk uning tasarrufida bo‘lgan. Shu bois 0‘rt^ ₀ J^'
da beqiyos iqtisodiy va siyosiy qudratga ega bo lib, Щ^_а j ^
ning ichki va tashqi siyosiy hayotida yetakchi ° nn egalj^ ^
faqat Movarounnahrda emas, Xuroson, Hindistonda 1|^
do-sotiq ishlarini yo‘lga qo‘ygan. Butun urrtfi ^omicj^ j
va xalqning manfaati yo‘lida ko‘p savob, xayrli qi^j ^ q,*
xo‘jalik faoliyatidan olgan daromadning ko‘p qisnani ahc^j. ^ ^
lozim bo‘lgan soliqlarni to‘lashga, diniy ishlarg³- made^.
lishlarni amalga oshirishga sarflagan. HoiatmaMl iinso* , ^ ^
•11 i i i i i • nlarga va
oualarga muttasil yordam berib, mehr va mur^UVV4tini a^v
Jamiyatda tutgan yuksak mavqeidan foydalanib W uchu