Узбекистан Республнкаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Самарканд кишлак хужалик ииститути



Download 6,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet179/257
Sana22.02.2022
Hajmi6,21 Mb.
#112261
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   ...   257
Bog'liq
Qishloq xojaligi korxonalari ishlab chiqarishini tashkil etish

Э киш м еъёрлари: Кузги бугдойни сув билан таъминланиши ва 
минерал озиқланиши, ўсиш жараёнларини кучайтиради, барг ю за­
сини кенгайтиради, экинзор зичлигини оширади хамда фотосинте­
тик фаол радиациядан, карбонат ангидрид газидан фойдаланишни 
186


яхшилайди, ҳосилни оширади. Оптимал меъёрлардан ортиқ уруг 
экилганда усимлнклар калин жойлашади.
Экиш меъёрлари тупроқ-иқлим шароитига қараб ўзгаради. 
Калин экиш сернам, шимолий минтақаларда кулланилади. Жанубий 
минтақаларда экиш меъёрлари нисбатан кам бўлади. Сернам ши- 
молда экиш меъёрини белгилайдиган асосий омиллар - ёруглик ва 
тупроқ унумдорлиги бўлса, қурғоқчил минтақаларда - ўсимликни 
нам билан таъминланишидир. Ш унинг учун сугориладиган ерларда 
экиш меъёри лалмикорликдагидан анча кўп бўлади.
Самарканд кишлок. хўжалик институтида ўтказилган тажриба­
ларда унумли бугдой нави 20 сентябр: 10 октябр: 1 ноябр ойларида, 
экиш меъёри 3,0 млн/га уруг бўлганида 66.2: 70.6: 63.6 ц/га; 4,5 
млн/га уруг экилганида 63.6: 77.6: 67.5 ц/га хосил олинган.
Тор қаторлаб, каторларни кесиштириб экиш усулларида экиш 
меъёри 10 фоизга оширилади. Қандайдир сабабларга кўра майда 
уруглар экишга тўғри келса, уларни дона хисобидаги меъёри 10-12 
фоизга оширилади. Бунинг сабаби майда уруғлар унувчанлиги ўрта 
ва йирик уругларникига нисбатан паст бўлади. Бегона ўтлар билан 
ифлосланган далаларда хам экиш меъёрлари оширилади. Калин 
экилган ўсимликлар бегона ўтларни қисиб қўяди.
Экиш меъёри гектарига килограмм ёки униб чикадиган уруглар 
сони (милилион дона хисобида, 1 га экилган уруглар) билан ифода­
ланади. У ругларни вазни бўйича экиш меъёри белгиланганда, 
уларни йириклиги эътиборга олинмайди. Шунинг учун 1000 дона 
уруг вазни хар хил бўлганда вазни бир хил экиш меъёрида турли 
сондаги уруғлар экилиб озиқланиш майдони хар хил бўлади. Экиш 
меъёрини бир гектарга экиладиган уруглар сонига караб аниклаш 
тўғри бўлади. Бунда йириклиги хар хил уруглар экилганда хам 
ўсимликларни озиқланиш майдони бир хил бўлади.
Хозирги пайтда Ў збекистоннинг суғориладиган ерларига экиш 
меъёрлари гектарига 3,0-4,5; 6,0 млн уруг хисобига тавсия 
килинмокда.
Кузги бугдойни экиш меъёрлари хам хар бир минтака, хўжалик, 
дала, нав учун ўтмиш дош лар, ўғитлаш, сугориш ва бошка омиллар 
хисобга олинган хрлда аникланади.
Сугориш : Ерни ҳайдаш ва ўғитлашдан олдин ёки кейин гекта­
рига 1200 куб.метр меъёрида нам тўплайдиган сугориш ўтказилади. 
Тупрокда намлик камайса, кузда гектарига 600 куб.метр меъёрида 
суғориш ўтказилади. Бахорда тупланиш, найчалаш, бошоқлаш,


донни тўлишиш фазаларида гектарига 550-600 куб.метр меъёрида 
суғорилади.
Сугориш сони сизот сувларининг узок ёки якин жойлашганли- 
гига, ёгингарчилик миқдорига караб ўзгариши мумкин. Кузги 
буғдой 1 тонна дон хосил килиши учун ўртача 700-1000 куб.метр 
сув сарфлайди. Гектаридан 60-70 ц. дон хосили етиштириш учун эса 
6,0-6,5 минг куб метр сув сарфлайди. Скифянка, Юна, Спартанка, 
Крошка, Купова ва У манка, сингари жадал типдаги навларни тез- 
тез, гектарига 550-600 куб.метр меъёрида, 5-6 марта суғориш талаб 
этилади.
Э к и н ла р н и парвариш к и л и ш : Бегона ўтларни йўқ қилиш 
максадида Бюктрил. Д гербициди билан баҳорги нихол ҳосил бўлиш 
даврида гектарига, 1,5-1,75 л. ёки 48 фоизли Базагран 2-3 литр; 
Праднер - 1,5 литр 75 фоизли меъёрларда экинзорлар ишланади. 
Гербицидлар 300-400 л сувга аралаштирилиб 1 гектарга пуркалади. 
Занг, ун шудринги каби касалликларга қарши 25 фоизли Байлетон 
ёки Тилт препарата, гектарига 0,5 кг. ҳажмида 250 л сувга аралаш­
тирилиб сепилади.
Ҳ о с и л д о р ли к н и а н и кла ш : Бунинг учун диагоналлар бўйича, 
ҳар 1 кв.метр дон майдонидан, ўн бог намуна олинади. Боглар янчи- 
либ ўртача хосилдорлик топилади. Агарда 1 кв.метр майдонда 500 
дона бошокли поя бўлса, ва хар бир бошоқдаги дон вазни 1,5 
граммга тенг бўлса у вақтда хосилдорлик 1 кв. метрда 500 ■
1,5=750 
грамм ёки гектаридан 75 ц хосил кўтарилиши мумкин.
Ҳ о с и л н и йи ги ш т и р и ш : Хосилни қисқа вақт давомида нобуд 
қилмасдан йигиштириб олиш, дон етиштиришни кўпайтиришнинг 
энг муҳим имкониятларини биридир. Кўпинча хосилни йигиштириш 
пайтида, нобуд бўлиши - 10-20 %, ноқулай ш ароитларда - 30 % ва 
ундан ортикча бўлиши хам мумкин. Нобудгарчилик хажми, янги 
навларни экиш, ўғитларни бўлиб бериш ва бошка агротехник усул- 
ларни қўллашдан олинадиган қўшимча ҳосилдан кўп бўлиши мум­
кин.
Хосилни киска 9-12 кундан кўп бўлмаган муддатда йигиштириб 
олиш афзаллиги биологик ва иктисодий жихатдан асосланган.
Кузги бугдой хосили бир фазали (бевосита комбайнлар билан) 
ва икки фазали (олдин ўриб, кейин йигиб янчиб олиш) усулларида 
йигиштирилади.
Хосилни бир фазали усулда ўриб-йиғиб олишда, дон тўла пиш­
ганда «Сибиряк» СК-5, «Нива» СК-6, «Колос», «Д он-1500», «Ени- 
188


с е й -1700», «Джон-Дир», «Кейс» комбайнлари билан тугридан -
тўғри ўриб, янчиб олинади. Бу усулда паст бўйли, ётиб колишга чи­
дамли тўла пишиб етилган бугдойзорлар хосили йигиштирилади. 
Уриш ётиб колган экинзорда - 10 см. дан ортиқ бўлмаган, узун 
бўйли ётиб колган экинзорда, 15-20 см баландликда ўтказилади. 
Усимлнклар зич, хоснлдорлиги юкори майдонларда ўриш баланд­
лиги 25 см ва ундан ортиқ бўлиши мумкин.
Узбекистонда асосан хосилни тўгридан-тўгри комбайнлар би­
лан ўриб, янчиб олиш кенг қўлланилади. Бугдой хосили икки фазали 
усулда йигиштириб олинганда ўсимлик дони мум пишиклик дав­
рида, ўриш машинасини ердан 12-25 см баландликда ўрилиб, 
қуритиш учун ангизли йўл-йўл килиб ташлаб қўйилади. Бунда ЖВР-
10, Ж НС-6-12, Ж Н У -4,0 ва бошка ўриш машиналаридан фойдалани­
лади. Мум пишиш даврида дон намлиги 36-40 % бўлади. Бу даврда 
ўрилган дон экинлари хосили ерга тўкилмайди. Қуриш даврида дони 
пишиб етилади ва сифати юқори бўлади.

Download 6,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   ...   257




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish