Узбекистан Республнкаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги Самарканд кишлак хужалик ииститути

бериш ўрнига ш удгор килиб қўйиш оркали тупроқ унумдорлигини 
тиклаш тизими жорий килинган.
Ш у д го р л а б қ у й и ш
тизимининг мохияти шундаки, сурункасига 
бир неча йил пахта ёки донли экинлар экилиб борилиб, кучсизланиб 
колган ва бегона ўтлар босиб кетган ерлар кузда ёки бахорда хайда- 
лади. Кейин ерлар бегона ўтларга карши шудгорланади ёки 
ёгингарчилик туфайли хосил бўлган дон экинлари экилади. Шудгор 
қилинганда далалардаги бегона ўтлар йўқолади, ерда нам, тупрокда 
кислород ва озик моддалар тупланади, экин экиб банд қилинмаган 
шудгорга тоза ёки кора ш удгор дейилади. Шудгорланишнинг бу ти-

---

зимидан собиқ иттифоқнинг кўпроқ ғаллакор туманларида фойдала- 
нилган. Ўз - ўзидан равшанки сугориладиган туманларда бу тизим- 
дан фойдаланиш мақсадга мувофиқ эмас.
Фан ва техниканинг тарраккий этиши ҳамда шаҳар ахолисининг 
тез суръатлар билан 
кўпайиши туфайли, ахолининг қишлоқ 
хўжалиги маҳсулотларига, айникса, чорвачилик махсулотларига, са- 
ноатнинг эса қишлоқ хўжалик хом ашёсига талаби анча ошади.
Бу даврларга келиб фаннинг ривожланиши ва хусусан биология 
фани, ўсимликларнинг озиқланиш хусусиятларини кашф этилиши, 
дехкончилик тизимининг тубдан ўзгаришига олиб келди. Француз 
табиатшунос олими Либих, хамма экинларни озиқланиш хусусия­
тига кўра 2 гуруҳга бўлиб, биринчи гурухдаги экинлар тупрокдан 
озик олишини ва иккинчи гуруҳдагилар эса ҳаводан озиқ олиб, 
озика моддалари илдизда тўпланишини исботлади ва самарали 
дехкончилик шу экинларни ўзаро алмашлаб экишга асосланиши ке- 
раклигини илмий жихатдан асослаб берди. Кишлок хўжалик 
махсулотларига тобора ортиб бораётган талаб ва фан - техника та-