352
Шнекли меъёрлагич доимий ишлатиб туриладиган қурилмаларида иш унумини
қуйидаги формулада аниқлаб олса бўлади;
Q = 47 · D
2
· t · k · ρ· n, кг/соат
(9)
бу ерда
D
–
шнекнинг диаметри, м; t – шнек қадами, м (0,8 … 1,0) D;
k –
тўлатиш
коэффициенти (
k = 0,8 … 1,0
);
n –
шнек валининг айланишлар сони (енгил сочилувчи
материаллар учун
k
= 0,66 … 1,30 с
-1
оғир сочилувчилар учун эса
k
= 0,33 … 0,66 с
-1
тенг );
Бу турдаги меъёрлагичларни ишлатиш даврида тиқилиб қолишларини олдини
олиш учун меъёрланаётган материалларни донадорлигини инобатга олиш шарт
ҳисобланади. Бундай меъёрлагичларда қувват талабини ҳисоблаш учун қуйидаги
формуладан фойдаланиш мумкин:
N=
𝑄
36710
3
𝜂
(𝐿𝑤 + 𝐻)𝑘
, кВт (10)
бу ерда
𝜂
– етакловчи ФИК; Н – махсулотни кўтариш баландлиги, м;
𝑤
– материалларнинг
узатилиш вақтида қаршилик коэффициенти (
𝑤
= 1,2…4 материал турига қараб ўзгариб
туради);
𝑘
– меъёрлагич золдорларидаги ишқаланишга қаршилик коэффициенти (
𝑘
= 1,1 …
1,2).
Биогаз қурилмаларига юкланадиган органик чиқиндиларни меъёрламасдан
юклаш
биореактордаги тўлиқ жараённи ишдан чиқариши ва ишлаб чиқариладиган
махсулот
сифатига тўғри пропорцианал эканлигига тўлиқ тўхталиб ўтдик. Аммо меъёрлагичларнинг
қай турда бўлиши, қайси услубда биореакторга биомассани қандай юклаш мухимлиги
тўғрисида маълумотларнинг деярли йўқлиги кўпчилик қурилмаларни тахлил қилишга олиб
келди. Тажрибаларда ишлатилган меъёрлагичларни 10 ортиқ турлари қўлланилганлиги
уларни ишлаб чиқариш жараёнида доимий ёки қисқа вақт ишлатилиш шартлари мавжуд.
Меъёрлагичларнинг аксарияти маълум миқдордаги биомассани юклашга мўлжалланган
бўлиши уларни универсаллигини камайтириб қўйган.
Меъёрлагичларни ишлатиш даврида улар томонидан юкланадиган тоза органик
чиқинди биореактордаги метаноген бактерияларнинг бошланғич кислородга бўлган
талабини қондириш зарурлиги кўп бор исботланган [9].
Демак меъёрлагичнинг асоссий кўрсаткичларидан
бири унинг биореакторларга
биомассани юклаш жадаллиги (суткалик юклашлар сони) ҳисобланиб, у биореактордаги
микроорганизмларнинг тоза юкланган (свежий) органик чиқиндининг таркибидаги
кислородни шимиб олиш хусусиятига боғлиқ.
Мўтадил ишлатиб турилган биореакторларга органик чиқиндиларни юклаш
жадаллиги 1...10 марта/сут дaн ошмаслиги керак, акс холда биореакторларда
бижғитилаётган биомассада юқоридаги тахлиллардан анаэробиоз ҳолати бошланади. Бу
кўсаткични амалда ўртача биореакторларга органик чиқиндиларни
юклаш жадаллиги
тушунчаси билан изохланади. Бу ҳолатни қуйидаги формула шаклида аниқлаб олсак
бўлади:
I = 60 ·q/Q, марта/сут (11)
бу ерда q - биореакторга бир марта юклашда юкланаётган органик чиқинди сарфи, л/м
3
;
Q–биомасса юкланаётган биореакторнинг ҳажми, м
3
.
Меъёрлагичдаги органик чиқиндининг биореакторга юклаш давридаги органик
чиқинди сарфини қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
gH
2
4
D
Q
2
u
, м
3
/с (12)
бу ерда
μ
– меъёрлагичдан чиқаётган органик чиқинди миқдорининг
гидравлик
кoeффитсиeнти; D
қ
– меъёрлагич қурилмаси юклаш қувури диаметри, м; Н – меъёрлагич
қурилмасидан чиқаётган органик чиқиндининг босими (напори), м.
Маълумки органик чиқиндиларга анаэроб ишлов бериш қурилмалари органик
чиқиндиларни анаэроб ишлов беришда турлича ҳажмга
Q
эга бўлади [9]. Анаэроб жараёнда
органик чиқиндиларга ишлов бериш қурилмаларининг бир неча тури ишлатилишини
инобатга оладиган бўлсак уларга ишлатиш учун ҳажмий меъёрлагични қўллаш қулайлиги
353
сўнги вақтларда оммалашувига сабаб бўлмоқда. Ҳажмий меъёрлагични қўллаш даврида
улардаги сарфлаш дастакли - очиб ёпиш ускунаси асосий жихози ҳисобланади [9]. Ҳажмий
меъёрлагич унумдордиги биореакторлардан олинадиган биогаз миқдорига тўғри
пропорционал эканлигини юқорида келтирилди. Бунда ҳажмий меъёрлагич сарфлаш
дастакги ускунаси ҳар бир очиб ёпиш даврида ундан бир қисм материал миқдори ечиб
олинади ва унинг унимдорлигини қуйидаги формуладан аниқлаб олиш мумкин:
Q = К
д
· ρ· n, кг/с
(13)
бу eрдa К
д
– клапанли дастакнинг бир марта очиб ёпиш даврида ечиб олинадиган материал
миқдори, м
3
; n – клапанли дастакни очиб ёпилишлар сони с
-1
.
Клапанли дастакнинг бир марта очиб ёпиш даврида
ечиб олинадиган материал
миқдорини доира шаклдаги юзасидаги ҳажмини қуйидаги формуладан аниқлаб олиш
мумкин:
V
0
= 2
· К
р
· Д
0
(14)
бу eрдa
К
р
–ёпиш клапани радиал қирқими марказий оғирлик куч тушиш нуқтаси ва очиб
ёпиш дастаги ўқи орасидаги масофа, м; Д
0
- доира шаклдаги юза қатлам кўндаланг кесим
юзаси, м
2
.
Do'stlaringiz bilan baham: