Узбекистан академия наук республики узбекистан

2-расм. Якка пластина методидан фойдаланиб, қурилиш материали намунасининг 
иссиқлик ўтказувчанлигини аниқлаш.
Мазкур тажрибада камеранинг ичидаги қурилиш материалини пастки қисмининг 
температураси ва камеранинг ташқи қисмининг (бу ҳолда муз) температураси ўлчанади. 

---

386 
Электр плита уланганидан система бирданига иссиқлик мувозанатига эришмайди. 
Температура мувозанати ҳолатида, температуралар фарқини сақлаш учун, етарли даражада 
узоқ вақтдан кейин (тахминан 1 соат) температуранинг ўзгаришини ёзиб боринг. Ички 
температуранинг вақт ўтиши билан ўзгариши температурага ва плюс қандайдир 
константага пропорсионал:
b
at
t





(12) 
Бу тенгламанинг вақт функцияси 
)
(

t
сифатидаги ечими қуйидаги кўринишга эга:
k
farq
im
e
t
t
t





)
(
(13) 
бу ерда, 
im
t
- 
иссиқлик мувозанати ҳолатидаги ички температура, 
bosh
im
farq
t
t
t


температуралар фарқи, 
k
- вақт доимийси. 
Иссиқлик мувозанатида қурилиш материали намунасини қизлирилаётган қисмининг 
температураси қуйидаги кўринишдаги функция билан ифодаланиши мумкин: 
)
exp(
)
(
C
x
B
A
x
f



ва у тажрибадаги ўлчанаётган температура қийматларини акс эттиради. 
Мос келтириш учун олинган параметр А берилган температурага айнан тўғри 
келади. Камера ташқарисида жойлашган муз, қурилиш материали намунаси устининг 
температурасини паст ва энг асосийси доимий қилиб ушлаб туради. Аммо, бунда 
температура қийматининг кичик тебранишлари бўлиши мумкин, шунинг учун ташқи 
температуранинг 
қиймати 
ўртачалаштирилади 
ва 
шу 
ўртача 
қийматдан 
температураларнинг ва провардида иссиқлик ўтказувчанлик ҳисобланиб топиш мумкин. 
Ҳисобланган иссиқлик ўтказувчанлик реал иссиқлик ўтказувчанликдан доимо юқори. Уни 
иссиқлик юқотишлар орқали тушунтириш мумкин. Ҳисоблашларда электр қуввати Р айнан 
иссиқлик оқимига тенг деб олинади. Иссиқлик ўтказувчанликни 

ҳисоблаш учун 
t
d
S
P





эга бўламиз. Аммо ўлчаш вақтида фақат иссиқлик оқими 



Q
намунадан ўтади ва шу 
сабабли реал иссиқлик ўтказувчанлик учун 
t
d
S
Q
Q
real









эга бўламиз. Бундан қуйидагина оламиз 
Q
P
real




Пластина орқали ўтаётган иссиқлик оқими Қ, электр қувватга Р нисбатан кам, шу 
сабабли 
Q
P
нисбат 1 га нисбатан катта. Шунинг учун ўлчанган иссиқлик ўтказувчанлик реал 
иссиқлик ўтказувчанликка нисбатан каттароқ.