Uzbek Tili

O’zbek Tili

Mavzu: Son so'z turkumi

REJA:

• Son so’z turkumi haqida.
• Sonlarning ma’no guruhlari.
• Hisob so’zlar haqida.
• Tartib sonlar.

1.Son so’z turkumi haqida.

• Narsaning son – sanog’ini va tartibini bildirib, qancha?, necha?, nechanchi? So’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar son deyiladi.
• Qulupnaylarning mevasi naviga qarab uchtadan – saksontagacha ham bo’lishi mumkin.

2. Sonlarning ma’no guruhlari

• Sonlar narsalar, belgi xususiyatlar, harakat holatlarining miqdori yoki tartibini bildiradi. Sunga ko’ra sonlar dastlab ikki guruhga bo’linadi:
• Miqdor sonlar
• Tartib sonlar
• Ularning yana ichki tuzilishlarini quyida ko’ramiz:

Son
Sanoq sonlar
Taqsim son
Kasr son
Chama son
Tarrib sonlar
Dona son
Jamlovchi son
- ТА DAN
BESH TADAN
YUZ TADAN ,
- ОV-АLА-LАB
B Е SH О V, YUZLAB,
B Е SH А L А , MINGLAB ,
- ТА , nafar
BESHТА
YUZТА
-BESH DAN UCH
-IKKI DAN BIR
- ТАCHA
O‘N ТАCHА ,
YUZ ТАCHА
- nchi (unli tovushdan so‘ng)
- inchi (undosh tovushdan so‘ng)
Son sanoqni bildiruvchi sonlar sanoq sonlar deyiladi.
Yetti o’lchab bir kes.
Narsaning miqdorini donalab ifodalaydigan sonlar dona son deyiladi. Ular –ta qo’shimchasi yordamida yasaladi. Dona so’zi ham ishlatiladi.
Nafar
Shaxslarga
Bosh
Hayvonlarga
Tub
O’simliklarga
Suyuqlikka
Litr
Og’irlikka
Gramm
Chama sonlar -narsaning miqdorini chamalab, taxminlab ko’rsatadi.
Jamlovchi sonlar – narsaning miqdorini jamlab ko’rsatadi.
-lab,
-larcha
-tacha
-ov,
-ala
-ovlon
Ichkaridan yoshi yetmishlardan oshgan nuroniy bir chol chiqib keldi.
Ikkovining orasida hech qanday sir yotmaydi.
Laylak har yili uchtadan bola ochar ekan.
Ularning to’rtdan uch qismi o’z ahamiyatini yo’qotdi.
*Narsalarning miqdorini taqsimlab ko’rsatadigan sonlar taqsim sonlar detiladi. Ular –tadan qo’shimchasi yordamida yasaladi.
*Butun miqdorning qismini ifodalovchi sonlar kasr son deyiladi. Butun miqdorni ifodalovchi qism ko’pincha chiqish kelishigida keladi.
Sanoq son bilan sanaladigan narsalarni ifodalovchi so’z o’rtasida qollanib, bu narsaning o’lchovini bildiradigan so’zlar hisob so’zlari sanaladi.
Umri xola bir qo’li bilan uniqqan chit ko’ylagining etagini mahkam changallab olgan, etak ichida ikki hovuch pishgan – pishmagan aralash qulupnaylar ko’rinib turar edi.
Hisob so’zlar
Narsalarning ketma – ketlik tartibini bildiradigan sonlar tartib sonlar deyiladi. U – (i)nchi qo’shimchasi yordamida yasaladi.
Tartib sonlar arab raqami bilan yozilganda –(i)nchi qo’shimchasi o’rnida arab raqamidan so’ng chiziqcha yoziladi: 3- kurs, 1- sentyabr.
Shoikrom har kuni uni maktabdan olib kelar, ikkinchi smenada dars tugaguncha poylab turar edi.
Tartib sonlar.
E’tiboringiz uchun Rahmat