Узб еқистон сср фанлар академияси

Қарамай, щрамасдан кўмакчиси аввалги гап билан сўнггигапни бирлаштирувчи бир восита бўлиши мумкин. Бу ҳолда кўмакчили конструкция аввалги гапнинг мазмунини эслатади, унинг ўрнида келади. Шунинг учун ҳам кўмакчи бошқарган бўлак кўрсатиш ол­моши орқали ифодаланади: ...Шунга қарамай, эскилик ва дин цол- диқлари янгилик куртаклари ёнида ёввойи ўт сингари, ҳамон ўр- маламоцда, ўсиш, ривожланишимизга халақит бермоқда (Газета- дан). Шундай бўлишига қарамай, Муҳиддин шошиб қолди (Р. Ф а й з и й).

3. 
   тўсиқсизлик мазмуни кўмакчи вазифасидаги яраша сўзи бошқарган конструкцияларда ҳам ифодаланади: ...от энг яхши ҳай- вон, жуда суяман.— Суйганга яраша, ўзингники бўлса, — деди хўрсиниб Жўра (О й б е к).
   

Яраша сўзи бошқарган конструкцияда қиёслаш мазмун оттен- каси ҳам бўлади. Яраша элемента жўналиш келишигини бошқа- ради, бошқарилувчи сўз сифатдош, ҳаракат номи каби сўз туркум- лари билан ифодаланади.

6. 
   Маълум бир хусусиятнинг рўй бериш асоси ёки сабаби:
   

1. 
   кўмакчи вазифасидаги мувофщ сўзи асосий гапдан англа- шилган ҳаракат-ҳолат, хусусиятнинг рўй бериш ёки бермаслик асо- сини кўрсатади. Бошқарилувчи сўз от ёки от характерида бўлиб, жўналиш келишигида келади. Менда мавжуд баъзи маълумот- ларга мувофиқ, бўзчининг кизини ўлдирувчиларни цамамоқ. хусу- сида бу ерда'недир андиша, мулоҳазалар ва мушкулотлар бор эмиш(Ойбек). ...Бу ишнинг қалтис томони сира йўқлигига ва тажрибакор ақлнинг кўрсатишига мувофщ, бу ишдан фойда дарё- дай тошиб келишига яна чуқурроқ ишонгач, .завқланиб кетди-да, кўзларини яна маҳкамроц юмди (О й б е к). Ариза батраклар сою- зига ёзилиб, унда Мадамин Худойцулни узоқ йиллар жабрлаб, те- кинга ишлатиб келаётгани айтилган ва Совет қонунига мувофиқ, Мадаминдан ҳақ талаб қилингап эди (П. Т у р с у н).
   

Мувофиқ элементи бошқарган конструкцияда айрим ўринларда ҳаракат-ҳолат, хусусиятнинг қандай тарзда рўй бериши оттен- каси ҳам бўлади: Олимжон, замонасига мувофиц,, олифтанамо, ёшига қараганда, чиройли-силлиц киши эди(Ойбек). Султонму- род ўн тўртта доимий шогирдларини, илмдаги даражасига муво­фиц, кичик гуруҳларга бўлиб, пешинга қадар даре берди (О й- бек). Ҳайдар олтин тахтда қовоғини солиб ўтирган Ҳусайн Бой- царога, бутун кридага мувофиц, таъзим цилди (Ойбек).

2. 
   кўмакчи вазифасидаги биноан элементи бошқарган кон­струкция ҳам, мувофиц бошқарган конструкцияга ўхшаб, маълум ҳаракат-ҳолат, хусусиятнинг рўй бериш асосини кўрсатади; бу ҳо- латда асос қатъийроқ ифодаланади. Биноан элементи ҳам жўна- лиш келишигини бошқаради, бошқарилувчи сўз от ёки от характе- ридаги сўзлардан бўлади: Балхдан бугун олинган маълумотларга биноан, Дарвешали, подшоҳ Мажиддинни мансабдан туширмас экан, Султон Махмуд билан иттифоц тузиб, марказга қарши юриш цилажаги эшитилди(Ойбек).
   
3. 
   маълум ҳаракат, хусусиятларнииг рўй беришида асосни кўр- сатиш мазмуни бўйича кўмакчиси бошқарган конструкциядан ҳам англашилади: Ҳеч цаерда ёзилмаган ва ҳеч қаерда кўрилмаган цо- нун бўйича, Ясногорская бу бўлинмани, минометчилар эса Шурани ўзиники цилиб олган эди (О. Г ончар).Деҳцонларнинг эътицоди бўйича, худолар билан суҳбат қилаётганда ҳамма нарсани унутиш керак (Журнал). У, одати бўйича, шовцинсиз, тоза ҳавода тиним олиш учун ўрнидан қўзғалди(Ойбек).