Узб еқистон сср фанлар академияси

ки боғловчиси орқали бош гапга бирикадиган эргаш гап бош гапда қўлланмаган тўлдирувчини изоҳлаши мумкин: Умид қила- манки, бизни ҳамиша йўқлаб турарсиз(Ойбек).
ки ёрдамчиси орқали бош гапга боғланадиган эргаш гап бош гапда юзага келадиган аниқ воқеа-ҳодисани эмас, бажарилиши гу- мон тутилган, ноаниқ воқеани ҳам ифодалайди (Бундай эргаш гап­ларга баъзан гўё ёрдамчиси қўшилиб ишлатилади). Эргаш гапнинг кесими ҳам ноаниқликни ифодаловчи формаларда кЎлланади: Тош- муҳамедов бора-бора шу нарсага кўникиб қолдики, гўё маҳалла ыаҳолиси унинг бутун маишатини кўтариши, оиласини тебратиши ■керак эмиш («Муштум»).

4. 
   ки ёрдамчиси аниқловчи эргаш гапни бош гапга боғлайди. Бундай вақтда эргаш гап бош гапда қўлланмаган аниқловчини ёки ■бош гапда аниқловчи бўлиб келган, маъноси тўла конкрет бўлма- тан сўзларни изоҳлаб, аниқлаб, конкретлаштириб келади: Вақт- лар бўлдики, ундан нафрат щлди, уни лаънатлади (О й б е к). Ҳуснда ягона, чинакам ғалати дўппилар тикадшси, ҳавасинг келади {Саид Аҳмад).Одамлар борки, улар ҳаётларини халқ хизма- тига бағишлайди (П. Т у р с у н).
   

Эргаш гап бош гапдаги аниқловчи вазифасида келган шундай. баъзи, айрим, ҳеч бир, шундай бир каби маъноси тўла конкрет бўл- маган аниқловчиларни изоҳлаб келади: Колхозимизда шундай чўпонлар борки, улар майин жунли цўйларнинг сонини кўпайтир- моцдалар («Совет Узбекистони»). Бу шундай дард эдики, на чайнаганингизда бир маза бор, на ютганингизда (П. Турсун). Ш у нд а й кунлар бўлганки, Алишер майда харидлари учун ҳам тангасиз цолган (Ойбек).
Аниқловчи эргаш гап бош гапда аниқловчи бўлиб келган .айрим сўзининг маъносини конкретлаштириб келганда, бош гап­нинг кесими кўпинча бор ёки топилади сўзлари орқали ифодалана- .ди: Афсуски, ҳали ҳам жамиятимизда айрим цолоқ. кишилар ҳам борки, улар кам ва сифатсиз маҳсулот ишлаб чицарадилар («Со­вет Узбекистони»).
Эргаш гап бош гапдаги ҳеч бираниқловчисининг маъносини конкретлаштириб келганда, бош гапда кесим йўқ сўзи орқали ифо- даланади. Эргаш гапнинг кесими ҳам бўлишсиз феълнинг буйруқ майли формасида ёки шарт феълининг бўлишли формасида келган бўлади. Эргаш ва бош гаплардаги инкор бир-бири билан мослаш- ган бўлади. Бош гапдаги аниқловчи ҳеч бир сўзи орқали ифодалан- са, кесими йўц, сўзи билан, эргаш гапнинг кесими эса бўлишсиз феъл билан ифодаланади: Найманчада ҳ е ч бир киши йў цки, у янги цурилишга қатнашмаган бўлсин (А. Мухтор).Шу кунларда — ҳ е ч бир киши топилмайдики, у Канизакнинг юрагига та- салли берса (А. Қ а ҳ ҳ о р).
Баъзан аниқловчи эргаш гапнинг бу тури атов гап формасида келган бош гапни изоҳлайди: