Uygur, qaqauz, quzey

3.2. 
Anadilli mətbuatın yaranması və ədəbiyyatın inki-
şafına təsiri
Qaraçay-malkar yazılı ədəbiyyatının formalaşmasında mət- 
buatın rolu olduqca böyükdür. 1922-ci ildə Batalpaşinski (in- 
diki Çerkessk) şəhərində rusca nəşr olunan “Qorskaya bed- 
nota“ (“Dağlı yoxsullar”) qəzetinin bir səhifəsi qaraçaylara ay- 
rılmışdı. Bu səhifədə ərəb qrafıkası ilə qaraçay-malkar dialek- 
tində məqalələrlə yanaşı, şeirlər də çap edilirdi. 1924-cü il ok- 
tyabrın 19-da nəşrə başlayan “Tavlu caşav“ (“Dağlı yaşamı”) 
qəzeti qaraçay-malkar türkcəsində çıxırdı. Qəzetin adı 1928-ci 
ildə dəyişdirilərək “Tavlu carları” (“Dağlı kasıbları”) qoyuldu. 
Bu qəzetlərin nəşri qaraçay-malkarlar arasında ana dilində 
yazılı ədəbiyyatın təşəkkülünə və inkişafına səbəb oldu.
Mətbuat, mədəni mərkəzlər Sovet hökumətinin əlində oldu- 
ğundan təbliğat və basqılar öz işini görürdü. İssa Qarakötov, Az- 
ret Örtenov, Daut Bayqulov (Bayqullanı), Abdulkerim Batçayev

---

(Batçalanı), Xasan Bostanov, Sait Şaxmurzayev (Şaxmurzalanı), 
Sait Otarov (Otarlanı), Bert Qurtuyev (Qurtulanı) və b. bol- 
şeviklərin qəhrəmanlıqlarını, döyüşlərdə göstərdikləri igidlikləri 
tərənnüm edir, onların dünyanı zülm və əsarətdən qurtaracaqlarını 
poetik dillə xalqa çatdırmağa çalışırdılar. O dövrün ruhuna uyğun 
olaraq poetik pafosla Sovet hökumətinin üstünlüklərinə, kasıb- 
ların dayağı olduğuna, xalqlara dinclik və əmin-amanlıq gətir- 
diyinə, yoxsulların bu hökuməti sevinclə qarşıladıqlarına dair şeir 
və poemalar yazırdılar. O biri tərəfdən də keçmişi tənqid adı 
altında bütün milli dəyərləri, adət-ənənəni pisləyir, onları gözdən 
salırlar. 20-ci illərin ikinci yarısından başlayaraq, ictimai həyatda 
olduğu kimi, ədəbiyyatda da islam dininə, islam mədəniyyətinə 
qarşı kəskin mübarizə başladı. Din, əski mədəniyyət, adət-ənənə 
xalqın geri qalmasının başlıca səbəbi kimi göstərilməyə, bir bu- 
xov kimi təsvir edilməyə başlandı.