Ўқув қўлланма



Download 0,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/44
Sana06.07.2022
Hajmi0,73 Mb.
#744886
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   44
Bog'liq
4. Ўқув қўлланма

Куэсталар.
Куэста – испан тилида cuesta – тоғ қояси деган 
мазмун беради. Ўзбек халқ табиий географик терминларида эса, учма, 
қоя, зов тарзида ифода этилган. Улар асосан альп типидаги тоғ 
тизмаларига 
хос 
йирик 
рельеф 
формаларидандир. 
Куэсталар 
гумбазсимон кўтарилган қатламларнинг моноклинал (бир томонлама) 
ётган ҳолатда шаклланади. Шу боисдан куэста деб, асосий тоғ 
тизмасига ёки тизмаларига айтилади. Улар баъзан жуда баланд 
хусусиятга эга бўлади. 
Ўзбекистонда куэста рельефи Ҳисор тоғ тизмаларини ташкил 
этувчи, зинапоясимон ривожланган олти қаторлик тизмаларини ташкил 
этади. 
Энг баланд ва узун куэсталар Кавказ тизмасининг шимоли 
ғарбида, шарқда Терек дарёси билан, Ғарбда Белая дарёси оралиғида 
жойлашган бўлиб, у бир неча йўналишлардан иборат (Шубаев. 300-б.) 
Дастлабки куэста рельефи тоғ олди кўтарилмалари-қирлар тарзида 
номоён бўлади. Иккинчи қатор 1400 м.га кўтарилган тоғ рельефини 
ташкил этган ҳолда учинчи қатор куэсталар рельефи 3480 м.га қадар 
кўтарилган баланд тоғлардан иборат. 
Қрим тоғларининг шимолий ён бағирларида тик кўтарилган олд 
қисми 340, хатто 720 м.га қадар кўтарилган ҳолда учрайди.
Сирт.
Туркий ўзакдан иборат тушунча бўлиб, ўзбек халқ табиий 
географик терминидир. Сирт атамаси ташқарида, орқа қисмида деган мазмун 
беради. Улар асосан надвигларнинг орқа қисмини ташкил этади. Шу боисдан 
сирт деганда Тяншань тоғларида 3500-4000 м баландликда жойлашган усти 
текис, билинар-билинмас тўлқинсимон тарзда ривожланган қия майдонларни 
ташкил этувчи ялангликлар тушунилади. Сиртлар тоғларнинг мезазой 
эрасида пасайган ва текисланган, ҳамда кейинчалик қайта кўтарилган 
қолдиқларидир. Ҳисор тизмасида сиртлар юзасини юра даврига хос 
оҳактошлар ташкил этганлиги учун ўта кучли карстланган, катта 
майдонларни карст даханалари, водийлари, ўбқонлари, ғорлар билан 


83 
қопланган каррланган далалар ташкил этади. Сиртлар бўйлаб қисман альп 
ўтлоқлари ривожланган ҳолда иқлими салқин, ёзи қисқа, қиши давомли, 
серёғин (800-1000 мм дан зиёд) эканлигини кўрамиз. Шу боисдан сиртлардан 
ёзги ўтлоқлар сифатида фойдаланилади.
Каньон – испан тилида дара деганмазмун беради. Ўзбек халқтабиий 
географик терминларида танги деб аталади. Каньонлар гарчанд ўзан эрозияси 
туфайли шакллансади, унинг асосан тектоник харакатлар туфайли 
шаклланган ёриқлар чизиғи бўйлаб юзага келади. Каньонлар Ўзбекистоннинг 
Хисор, Зарафшон, Туркистон, Нурота, Ғарбий тяншан тоғларида тарқалган 
рельеф формаларидир. Тангилар айрим жойларда кенглиги 5-10м бўлган 
ҳолда, чуқурлиги 150-200 м, давомийлиги бирнеча км ларни ташкил этади. 

Download 0,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish