ÜSTÜn yetenekli Çocuklar

• Üstün veya Özel yetenekliler, tarama ve tanılama yöntemleri ile belirlenmektedir. Ana babaların belirlemede isabet oranı düşüktür. Öğretmenler daha iyi tahminde bulunmaktadırlar. Taramada en isabetli olan yaşça küçük ancak, başarısı sınıf ortalamasında olan çocukların dikkate alındığı durumlardır. Tanılamada psikometrik ölçekler uygulanmaktadır. Ancak, bu ölçekler pahalı, uzun zaman gerektiren ve yanlı araçlardır. Öncelik ölçüt bağımlı ölçekler olmalıdır. Bunlar yanında disiplinler arası bir yaklaşımla gelişim profillerinin çıkartılması gerekir.

• Üstün veya Özel yetenekli çocukların gerçek anlamda eğitimleri yüzyılın başlarında, özellikle Terman’ın araştırmasından sonra olmuştur. Ancak hızlı gelişme 1957 yılından sonra olmuştur. Bu yıllarda Türkiye’de Fen Lisesi, Üst Özel Sınıf, Türdeş Yetenek Kümeleri uygulamaları denenmiş bunlardan Fen Liseleri dışındakiler sonlandırılmıştır. Halen Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri, Fen Liseleri, İnanç Vakfı Lisesi, Bilim Ve Sanat Merkezleri ve iki özel ilköğretim okulu dışında uygulama bulunmamaktadır. Mevcut yönetmelikler, İlköğretim I. Kademede belli ölçüde hızlandırmaya ve zenginleştirmeye yer vermektedir.

• Son yıllarda, üstün veya özel yetenekli çocukların eğitimlerinde zenginleştirme yaklaşımı içerisinde yaratıcı öğrenme ortamlarına olanak sağlayan, ‘Döner Kapı Modeli’ yaygın olarak uygulanmaktadır. 28 NİSAN 2004
Milli Eğitim Bakanlığı Dergisi,
Yıl 1999, Sayı: 103

YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR

ATAMAN, A. Ankara İli Resmi Şehir İlkokullarındaki Üstün Yetenekli Çocukların Fiziksel Özellikleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1983.

———— Üstün Zekâlı Çocukların Eğitsel Sorunları: Ankara Fen Lisesinde Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. TÜBİTAK, 1978.

———— 6660 Sayılı Yasanın 17 Yıllık Uygulaması, 1973.

———— “Üstün Zekâlı Çocuk İlkokulda”, A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1975.

ATAMAN, A. ve Diğerleri., Eğitimimize Bakışlar. İstanbul: Kültür Koleji yy. 1996.

BARANLI, H. Eğitim Psikolojisi. Basın Yayın Dağıtım, 1997.

ÇAĞLAR, D. “Üstün Çocuklar”, Çağdaş Eğitim, 1987.

DAVASLIGİL, Ü. “Üstün Çocuklar”, Yaşadıkça Eğitim. 1996.

DAVİD, G. The Challenge of the Able Child. David Fulton Pub., 1992.

———— Gifted Education. David Fulton Pub., 1995.

Ehrlich, V. Gifted Children. N.Y.: Trillium Press., 1989.

ENÇ, M. Üstün Beyin Gücü. Ankara: A. Ü. Eğt. Fak. yy., 1979.

KAPLAN, P. Pathways for Exceptional Children School, Home and Culture. West Pub., 1997.

KİRK, S. Educating Exceptional Children. Mac Millan, 1989.

Ogilvie, E. Gifted Children in Primary Schools. London: Mac Millan, 1973.

ÖZSOY, Y. M. Özyürek ve S. Eripek., Özel Eğitime Giriş (8. Basım). Ankara: Karatepe yy., 1994.

RENZULLİ, J. P. The Enrichment Triad Model: A Guide for Developing Defensiple Programs for the Gifted and Talented. Creative Pres. 1957.

TANNENBAUM, A. J. Gifted Children. Mac Millan, 1983.

DOĞAN, İ., Akıllı Küçük (Çocuk Kültürü ve Çocuk Hakları üzerine Sosyo-kültürel Bir inceleme) Sistem yy. Haziran 2000 İstanbul.

OLERAN, Pierre., ZEKÂ - Ç. E. Güngören. İletişim yy. ist./1997.

ÖZAKPINAR, Y. HAFIZA. Kubbealtı yy.ist/1997.,

ÖZAKPINAR, Y. Hafıza Yanılmalarının Doğuşu ve “iki Ayrı Hafıza Kodu” Teorisi. Kubbealtı yy. İst.1997.

ASPER, J. James., 21.yüzyılın Süper Okulu. Ç. Güpgüpoğlu. İ. İnkılap Kitabevi 1996/İst.

SUNGUR, Nuray., Yaratıcı Düşünce. Özgür yy. Eylül/1992. İst.

SAN, İnci. Sanatsal YARATICILIK, Çocukta Yaratıcılık, İş Bank. yy. Ankara.1979.

AKKÖK, Füsun. İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi. Öğretmen El Kitabı. Özgür yy. lst.1999

ADLER. Alfred., Güç Çocuğun Eğitimi. Ç. N. Önkol. Varlık yy. 1994/İst.

CORMAN, Louis., Psikanaliz Açısından Çocuk Eğitimi. Ç. H. PORTAKAL., Cem yy. 1996/İst.

WİLSON, G. & GRYLLS, Dianna. Çocuğunuzun IQ Seviyesini Ölçün. Ç. M. S. DUYAR. Mega Hafıza yy.1998

THORNTON. Stephanie.. Çocuklar Problem Çözüyor. Ç.KUMULAR.Ö. Gendaş yy. ist./1998.

BONO, DE. E. Çocuklar Sorun Çözüyor. Ç. HALATÇI, F., inkılap yy. 1997 / ist.

REİN, P. Raelynne & Rachel REİN. Çocuğunuzun Beceri ve Yeteneklerini Nasıl Geliştirebilirsiniz? Özgür yy. 2000.

SİNGER, Dorothy G. & Jerome L. Çocuklarda Yaratıcılığın Gelişimi. Ç. Cihanşümul, N. Gendaş yy. 1998.

RAWLİNSON, J. Geoffrey. Yaratıcı Düşünme ve Beyin Fırtınası. Ç. DEĞİRMEN. O. Rota yy. 1997.

BEDOYERE, de la Ouentin. Sorun Çözme Teknikleri. Ç. ŞAHINER. D., Rota yy. 1997/İst.

N+A+G+C., Özellikli Çocuğa Yardım. Ç. Büyüksezer & Eriş. C., Merkuri yy. Petek Çocukevi. 1994.

PİAGET, Jean. Genetik Epistomoloji. (Çocukta Ruhsal ve Zihinsel Gelişim) Ç. Cengizkan A. Birey & Toplum yy. 1984. Ankara.

PİAGET, Jean. Çocukta Zihinsel Gelişim. Ç. Portakal.h. Cem yy. 1999.lst.

AKARSU, Füsun. Üstün Yetenekli Çocuklar (Aileleri ve Sorunları) Eduser yy. Ankara. 2001

CUTTS, E. Norma & MOSSELEY Nicholas. Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Eğitimi. Ç. ERSEVİM, 1. Özgür yy. 2001/İst.

HEALY, Jane. M. Çocuğunuzun Gelişen Aklı (Doğumdan Ergenliğe Öğrenme ve Beyin Gelişimi) Ç. DİCLELİ, A. B. Boyner yy. 1999/İst.

DAĞLIOĞLU.Elif. İlkokul 2.-5. Sınıflara Devam Eden Çocuklar arasından Üstün Yetenekli olanların Belirlenmesi. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi. Hacettepe Üniversitesi Ankara. 1985.

ÇAĞLAR, Doğan. İlkokul Seviyesinde Üstün Zekâlı Çocuklara Mahsus Program Taslağı. Ankara Ü. yy. 1966.

Üstün Zekâlı ve Üstün Yetenekliler

Özlem ERSOY*

Neslihan AVCI**

Günümüzde üstün zekâlı ve üstün yetenekli kavramları ayrı olarak düşünülmemekte ve üstün zekânın üstün yetenek içerisinde tanımlanabileceği belirtilmektedir. Kitabın bu bölümünde konu üstün yetenekliler şeklinde ele alınacaktır.
A. TANIM VE SINIFLANDIRMA

I. Özel Eğitim Konseyinde üstün yetenekliler, genel ve/veya özel yetenekleri açısından, yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterdiği konunun uzmanları tarafından belirlenmiş kişilerdir, üstün yetenekliler, bu yeteneklerini geliştirmede normal eğitim programlarının yetersiz kaldığı kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda farklılaştırılmış programlara ihtiyaç duyan gruptur şeklinde tanımlanmıştır (MEB, 1991).

Marland Raporunda ise üstün yetenek aşağıdaki alanların birinde ya da bir kaçında yüksek performans ve başarı gösterme şeklinde tanımlanmıştır. (Passow; 1993):

a. Genel zihinsel yetenek

b. Özel akademik yetenek

c. Yaratıcı ya da üretici düşünce yeteneği

d. Liderlik yeteneği

e. Görsel ve gösteri sanatlarında yetenek

f. Psiko-motor yetenek.

B. NEDENLER

Bireysel farklılıklarla ilgili olarak yapılan ilk çalışmalar, üstün yetenekliliği genetik faktörlere bağlar iken günümüzde yapılan çalışmalarda üstün yeteneğin genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucunda ortaya çıktığı belirtilmektedir (Moore, 1992; Thompson ve Plomin, 1993).

Yetenek, genetik aracılığıyla gelmekle birlikte pek çok araştırmacı onun çevre aracılığıyla büyüyüp geliştiğine inanmaktadır. Ebeveynler, aile çevresi, arkadaş grupları ve toplumsal deneyimleri çocuğun yeteneklerinin gelişmesini çok güçlü bir şekilde etkilemektedir (Culatta ve Tompkins, 1999).

C. ÖZELLİKLERİ

Literatürde, genellikle üstün yetenekli çocukların yaşamlarının ilk yıllarından itibaren gelişim aşamalarına normal gelişim standartları gösterenlere göre daha hızlı ulaştıkları vurgulanmaktadır. Ancak üstün yeteneklilik tiplerine göre. bu hızlı ilerleme özelliği değişebilir, özel bir alanda yetenekli olan çocuğun tüm gelişim alanlarında hızlı olması beklenmemelidir. Örneğin, görsel sanatlar alanında üstün yetenekli olan çocuk sadece bu alanda yaşıtlarından üstün olma özelliği göstermekle birlikte, diğer gelişim alanlarında standart gelişim ritmi izleyebilir (Tuğrul, 1994. Metin,1999a).

Üstün yeteneklilerin yetenek alanına göre özellikleri şu şekildedir (Kitano ve Kirby, 1986; Metin. 1999a).
Genel Zihinsel Yetenek

Geçerli ve güvenilir zekâ testlerinden sürekli olarak 130 ve daha yukarı zekâ puanı alan bireylerdir. Özellikleri:

• Yaşıtlarına göre ileri sözcük dağarcığı

• Kitaplara ve okumaya erken dönemde ilgi

• Erken okuma yeteneği; oldukça erken yaşta içinden okuma (2-3 yaş gibi)

• Bağımsız okuma; sıklıkla yetişkin seviyesindeki kitapları tercih etme

• Hızlı öğrenme ve olaylara dayalı bilgileri kolay hatırlama

• Neden-sonuç ilişkilerini hızlı algılama

• Merak; sürekli olarak nasıl ve niçin soruları sorma

• Kendinden büyük çocuklarla birlikle olmaktan hoşlanma

• İlgiler arama ve koleksiyon yapma

• Yaşına göre uzun dikkat süresi

• Kendine yüksek standartlar belirleme

• Yaşına göre ileri bir mizah anlayışına sahip olma

• Yeni denemeler yapmaya açık olma

• Bilgiyi zihinde tutma

• Akranları ile karşılaştırıldığında planlama, problem çözme ve soyut düşünme becerilerinde daha ileri seviyeye sahip olma

• Benzerlik ve farklılıkları çabuk farketme ve hızla prensiplerden genellemeye gidebilme yeteneği

• Çeşitli konularda alışılmadık şekilde bir çok bilgiye sahip olma

• Rutin işlemlerden sıkılma

• Ahlaki konular, din ve politika gibi yetişkin konularına ilgi

• Daha az dış kontrole ihtiyaç duyma

• Akranları ve ortam üzerinde baskın olma eğilimine sahip olma

• Sözlü ve yazılı ifadelerinde orijinallik sergileme

• Bağımsız olma

• Hedefine ulaşmada inatçı ve mücadeleci olma.

Özel Akademik Yetenek

Özel bir akademik alanda (Matematik, bilim, dil gibi) akranlarına göre daha yüksek performans gösteren bireylerdir. Özellikleri:

• Özel bir akademik alanla ilgili etkinliklerde daha uzun dikkat süresi

• Söz konusu alanla ilgili kavramlar, yöntemler ve terminolojiyi anlama konusunda ileri bir düzey

• Söz konusu alandaki kavramları tüm diğer aktivitelere uygulama yeteneği

• Zamanının çok büyük bir kısmını özel akademik alana ayırmaya istekli olma ve bu alanda yüksek standartlara sahip olma çabası

• Özel yeteneği olduğu alanda rakipsiz olma ve en iyisi olma motivasyonu

• Yeteneği olan özel alanda hızlı öğrenme

• Özel yeteneği olduğu alanda bilgisini artırmak için bu konuda daha bilgili olan kişilerden yardım isteme

• Yetenekli olduğu alanla ilgili, kendisinin ve diğerlerinin yeteneği hakkında yargıda bulunma.

Yaratıcı ya da Üretici Düşünce Yeteneği

Birbirinden bağımsız veya farklı olarak düşünülen elemanları bir araya getirerek yeni düşünceler veya şekiller üreten bireylerdir (Metin, 1999a). Özellikleri:

• Meraklı olma

• Deneyimlere açık olma

• İşleri kendi yollarıyla yürütme eğilimi

• Yalnız başına çalışmayı tercih etme

• Aktif bir hayal gücü

• Bir hedefe ulaşmak veya bir problemi çözmek için birçok yol düşünme yeteneği

• Beklenmeyen akıllıca ve ukalaca cevaplar verme eğilimi

• Fikir üretme ve geliştirmede akıcı olma

• Birbirinden bağımsız görünen fikirler arasında alışılmışın dışında bağlantılar kurma

• Macera ve risk almaya isteklilik

• Şaşırtıcı düzeyde estetik olarak duyarlılık

• Ayrıntılarla ilgilenme ihtiyacı

• Ezberden sıkılma

• Kendi kararının yer almadığı otoriter bildirimleri kabul etmeme

• Sosyal kabul görme ihtiyacı

• Kendi fikirlerine inanma ve bir tartışma veya çalışma ortamında fikrini koruma

• Risk almaktan hoşlanma

• İlgilerini ve hayal gücünü kullanabileceği projelerde alışılmışın dışında orjinalite, konsantrasyon ve çalışma temposu sergileme.

Liderlik Yeteneği

Liderlikte üstün yetenek gösteren bireyler, grubu yönlendirme becerilerini kullanırlar ve güç durumları kolaylıkla aşabilirler. Sosyal süreçleri aktif olarak sürdüren ve değiştiren bireyler olarakta bilinirler. Özellikleri:

• Zekâ, mizah ve ileri görüşlülüğü ile sosyal durumlarla başa çıkmada alışılmadik kapasite

• İlişkileri kurma ve sürdürme yeteneği

• Empalik anlayışla dinleme

• İnsanların ne hissettiklerini ve grupların nasıl işler gördüklerini anlama

• Sorumlulukları yerine getirmede başarı gösterme

• Grup ruhu oluşturma ve gerektiğinde grup elemanlarını destekleme

• Yeni durumlara kolaylıkla uyum sağlama

• Yaşıtları ve yetişkinler tarafından aranan kişi olma

• Girişken olma

• Yaşıtları tarafından karar alıcı ve arabulucu olarak görülme

• Karar alırken duygusal davranmama, objektif olma

• Başkalarını üretken davranışlara teşvik etme yeteneği

• Yaşıtları ve kendinden büyüklerle birlikteyken kendinden emin olma.
Görsel ve Gösteri Sanatlarında Yetenek

Bu alanda üstün yetenekli olan bireyler resim, müzik, drama, tiyatro ve diğer ilgili alanların birinde ya da birkaçında özel yetenek gösterirler. Özellikleri:

Müzik:

• Orijinal besteler yapma

• İyi bir ritim duygusuna sahip olma

• Melodileri ve ritmi kolay hatırlama ve tekrarlama

• Duygu ve deneyimlerini ifade etmek için müziği kullanma

• Sesleri ve notaları kolaylıkla çıkarma

• Bir enstrüman çalma ve bunu yapmaya karşı güçlü bir istek duyma

• Müzikle yapılan dans ve dramatik etkinliklerden hoşlanma

• Müzikteki tempo ve duygu değişikliklerine uygun olarak yaratıcı bir şekilde hareket etme

• Müzikal aktivitelerden hoşlanma ve müzik dinleme ve yaratma fırsatları arama.

Drama:

• Drama etkinlikleri ile ilgilenme ve keyif alma

• Jest ve mimiklerini etkili olarak kullanarak kolaylıkla hikaye anlatma ve izleyicinin beğenisini toplama

• Duygularını, yüz ifadeleri, jestler ve vücut hareketleri ile yansıtma

• Rol oynama, canlandırma ve diğerlerini taklit konusunda uzman olma

• Vücut dilini kullanarak fikirlerini kusursuz biçimde ifade etme

• Orijinal oyunlar yaratma

• İzleyicilerde duygusal tepkiler uyandırmaktan hoşlanma.

Sanat:

• Sanat aktivitelerine ekstra zaman ayırma

• Sadece evleri, insanları ve çiçekleri değil çeşitli nesne ve durumları çizme

• Sanatı ciddi bir şekilde ele alma ve sanattan hoşlanma

• Çok iyi bir hayal gücüne sahip olma

• Duygu ve deneyimlerini sanatla ifade etme

• Sanat çalışmaları planlama

• Farklı araçlar ve teknikler denemeye istekli olma

• Artistik problemlere alışılmamış çözüm yolları bulma

• Kil, plastirin, seramik v.b. malzemelerle üç boyutlu çalışmalar yapmaktan hoşlanma

• Diğer insanların yaptığı sanat etkinlikleri ile ilgilenme ve onların üzerinde tartışmaya zaman ayırma

• Stil, denge ve bütünlüğe sahip orijinal ürünler ortaya koyma

• İyi bir gözlem yeteneğine sahip olma

• Sanat konusunda bilgi edinmeye istekli olma.

• Güzel sanatların diğer alanları içinde benzeri listeler oluşturulabilir.
Psikomotor Yetenek

Psikomotor alanda yetenekli olma, vücudun tümü ya da bir bölümündeki motor kasları kullanmada yüksek performans gösterme (hız, kuvvet, koordinasyon, denge, topu kontrol etme v.b.) anlamındadır. Psikomotor alanda yetenek jimnastik, yüzme ve atletizm v.b. spor dallarını içerdiği gibi bazen ince motor becerilerdeki yetenekliliği de (el sanatları, operatörlük gibi) kapsamaktadır.

Özellikleri:

• Ritmik olma

• Atletik olma

• Vücut geliştirmeye uygun yapıya sahip olma

• Fiziksel etkinliklerde koordineli, dengeli ve güvenli olma

• Oyun oluşturmakla ve değiştirmekle yaratıcı olma

• Enerjik olma

• Fizik gücü ile oynanan oyunlardan hoşlanma (Metin, 1999a).

D. EĞİTİMLERİ

Tanılama ve Değerlendirme

Üstün yetenekli bireyin var olan kapasitesinin iyi bir şekilde değerlendirilebilmesi için bireyin kapsamlı bir değerlendirme sürecinden geçirilmesi gerekmektedir (Ömeroğlu, 1993; ‘Moore, 1992; Stile, 1996). Bu süreçte, disiplinler arası bir yaklaşımın ve bir çok değerlendirme aracının bir arada kullanılması kaçınılmazdır. Disiplinler arası yaklaşımda bir değerlendirme ekibinin kurulması şarttır. Bu ekipte yer alanlar:

• Öğretmen

• Ebeveyn

• İlgili uzmanlardır.

Bu ekip üstün yetenekli olduğu düşünülen bireye ilişkin verileri aşağıdaki kaynaklardan toplamaktadır (Kitano ve Kirby, 1986; Dağlıoğlu ve Metin, 1999).

• Öğretmenin saptamaları

• Çocukla ilgili tutulan çcşiti kayıtlar

• Aile görüşmeleri

• Çocuğun yaşıtları ile görüşme

• Çocukla görüşme

• Biyografik veriler

• Anektod kayıtları

• Çocuğun ürünleri

• Üye olunan organizasyonlardan toplanan bilgiler

• Uzman görüşleri
• Testler:

- Grup zekâ testleri

- Grup başarı testleri

- Bireysel zekâ testleri

- Yaratıcılık testleri

- Kritik düşünme testleri

- Resim, müzik gibi alanlar için özel testler.
Üstün yeteneklilik alanına göre kullanılabilecek veri toplama yöntemleri aşağıda yer almaktadır (Tablo 1).

Tablo 1. Üstün Yeteneklilik Alanına Göre Veri Toplama Kaynakları

ÜSTÜN YETENEKLİLİK ALANI

VERİ TOPLAMA Zihinsel Akademik Yaratıcı Liderlik Sanatta

KAYNAKLARI Yetenek Yetenek Düşünce Yeteneği Yetenek
Öğretmenin saptamaları x x x x x

Çocukla ilgili tutulan çeşitli kayıtlar x x

Aile görüşmeleri x x x x x

Çocuğun yaşıtları ile görüşme x x x x x

Çocukla görüşme x x x x x

Biyografik veriler x x x x

Anektod kayıtları x x x x

Çocuğun ürünleri x x x x

Üye olunan organizasyonlardan x x

Toplanan bilgiler

Uzman görüşleri x x x

Testler: Grup zekâ testleri x x x

Grup başarı testleri x x x

Bireysel zekâ testleri x x

Bireysel başarı testleri x x

Yaratıcılık testleri x x

Kritik düşünme testleri x x x

Resim, müzik gibi alanlar için x x

Özel testler
* Kitano ve Kirby (1986). Gifted Education A. Comprehensive View. U.S.A.: Little, Brown & Company Ltd. Şti.s. 109.
Tüm bu veriler sunucunda, öğrencinin var olan performans düzeyini belirleyen değerlendirme raporu yazılmakta ve bu raporlar dikkate alınarak öğrenci için bireysel eğitim programı hazırlanmaktadır. Bu programda, uzun ve kısa vadeli eğitim hedefleri, birey için en uygun yerleştirme tipi, sağlanacak destek hizmetler ve bu programın geçerlilik süresi gibi konular yer almaktadır (Kitano ve Kirby. 1986; Fiscus ve Mandell, 1997).

Ülkemizde ise üstün yetenekli çocukların belirlenmesinde genel olarak şu aşamalar izlenmektedir. 1. Öğretmen bildirimi / adlandırması 2. Yetenek testleri 3. Bireysel zekâ testleri 4. Yardımcı testler (Metin 1999a).

Eğitim

Üstün yetenekli bireyin tanılanıp değerlendirildikten ve potansiyeli belirlendikten sonra gereksinimlerini en iyi şekilde karşılayacak eğitim programına ve sağlanacak özel eğitim hizmetlerine karar verilmelidir. Saklanacak eğitsel hizmetler ise üç ana başlık altında toplanabilir:

1. Zenginleştirme.

2. Hızlandırma.

3. Gruplama.

1. Zenginleştirme: Normal sınıf programında üstün yetenekli öğrencilerin özelliklerine ve gereksinimlerine uygun uyarlamalar yapılması esastır. Bunun için normal sınıf içinde farklılaştırılmış öğrenme deneyimlerinin planlanması gerekmektedir. Yatay ve dikey olmak üzere iki türlü zenginleştirme yapılabilmektedir. Yatay zenginleştirmede etkinlik ve ders türünü artırma söz konusudur. Dikey zenginleştirmede ise o konu ile ilgili derinlemesine çalışmalar yapılmaktadır. Zenginleştirme 1930’lardan bu yana üstün yetenekli öğrencilere akranlarıyla bir arada olup sosyalizasyon olanağı sağlaması açısından önemli görülmekle birlikte diğer eğitsel düzenlemeler ile karşılaştırıldığında üst seviyede bir performansı ortaya çıkarmadığı görülmektedir. Bu yaklaşımın uygulanabilmesi ise öğretmenin konu ile ilgili yeterliliğe sahip olmasına bağlıdır. Zenginleştirme kapsamında, bağımsız proje çalışmaları, ileri düzeyde sınıf dışı öğretim çalışmaları, yüksek seviyeli düşünme süreçlerini uygulama, misafir konuşmacılar çağırma, yüksek seviyeli materyallerle çalışma uygulamaları yapılmaktadır.

2. Hızlandırma: Çeşitli uyarlamalarla bir programın normal süresinden daha önce tamamlanmasıdır. Okula erken başlama, sınıf atlama, ileri olduğu derslerde sınıf atlama, bu sınıfı birleştirme, programı süresinden daha kısa sürede tamamlama, kurslar alma ve seminerlere katılma gibi pek çok şekilde uygulanabilmektedir. Ebeveynler, öğretmenler ve yöneticiler genellikle üstün yetenekli çocukların hızlandırma programına dahil olabilmesinde yeterli sosyal, duygusal, fiziksel ve motor olgunluktan yoksun olduklarını düşünmektedir. Ayrıca hızlandırma programı çocuğun yaşıtlarıyla iletişim kurma gereksinimlerine cevap verememektedir. Öğrenciler, bağımsız çalışma yeteneğinden yoksun olmaktadırlar. Bununla beraber hızlandırmanın en avantajlı yanı çocukların sıkılmasına fırsat vermemesidir. Bu nedenle, çocuklar eğitim programına çok istekli katılmaktadır. Sonuç olarak hızlandırma, üstün yetenekli bireyin gelişimsel değerlendirmesi yapılarak onun eğitim ihtiyacını karşılayacak şekilde kullanılmalıdır.

3. Gruplama: Gruplamanın, normal sınıflardaki üstün yetenekli öğrenciler için küme gruplandırmaları, özel bir sınıfla gruplandırma, özel bir okulda gruplandırma, kaynak odada gruplandırma ve kaynak merkezlerinde gruplandırma, özel seminerler, özel yaz kursları, çeşitli çalışma merkezlerindeki (müzeler, üniversiteler, bilim laboraluvarları ve endüstri gibi) özel çalışmalar şeklinde uygulamaları bulunmaktadır. Bu tip özel gruplamalar uygun olarak düzenlendiğinde, çocukların yeteneklerini geliştirmede belirgin düzeyde başarı sağlandığı, çocukların bu uygulamalarla benlik kavramlarının geliştiği görülmektedir. Ancak özellikle akademik değerlendirme söz konusu olduğunda normal çocuklar ve aileleri gruplamaya olumsuz yaklaşım göstermektedirler. Özel gruplamalar üstün yetenekli çocukların ihtiyaçlarını karşılamakla beraber, özel sınıf ve özel okul çalışmalarının dışındaki uygulamalarda, gruplama çalışması ile birlikte, program zenginleştirme veya hızlandırma çalışmalarına da yer verilmesi üstün yetenekli çocuklar için daha yararlı olacaktır (Roedell ve nrk., 1985; Kitano ve Kirby, 1986; Özsoy ve ark. 1989; Moore. 1992; Southern ve ark.. 1993; Metin. 1996, Metin,- 1999a. Metin. 1999b).

Söz konusu olan bu üç yaklaşımla ilgili olarak yapılan eğitim uygulamaları çeşitlilik göstermekledir. Bunlar (Howley ve ark, 1986; Moore, 1992; Metin. 1996; Metin, 1999b):

• Zenginleştirilmiş Normal Sınıf: Bu program modelinde, üstün yetenekli öğrenciler için yaşıtlarıyla birlikte merak ilgi ve yeteneklerine cevap verecek şekilde hazırlanmış keşfetmeye yönelik aktiviteler grupla eğitim alıştırmaları, özel olarak planlanmış gerçek problemlerle ilgili bireysel ve küçük grup araştırmaları yer almaktadır. Sınıf programına, normalde bulunmayan daha zor konular ve farklı materyaller, değişik öğrenme alanları eklenmektedir. Normal sınıf programında yer alan konularla ilgili tekrarı içeren monoton ve anlamsız ev ödevlerinden ve sınıf çalışmalarından kaçınılmakta onun yerine ilgi ve merak cezbedecek bireysel öğrenme ihtiyaçlarını karşılayacak çalışmalar sunulmaktadır.

• Yarı Zamanlı Özel Sınıf: Üstün yetenekli öğrenciler haftada birkaç kez özel sınıfa devam etmektedir. Bu sınıfta üstün yetenekli öğrenci kendisi gibi üstün yetenekli olan öğrencilerle özel eğitim öğretmeni tarafından eğitilmektedir. Bu sınıfta, zenginleştirilmiş etkinlikler, yaratıcılık ve yüksek seviyeleri düşünme etkinlikleri ile bağımsız projeler üzerinde çalışılmaktadır. Bu uygulama, üstün yetenekli öğrenciye diğer üstün yetenekli öğrencilerle sosyal olarak güvenli bir ortamda etkileşim olanağı sağlaması bakımından yararlıdır.

• Tam Zamanlı Özel Sınıf: Üstün yetenekli öğrenci kendisi gibi üstün yetenekli çocuklarla normal programdan tamamen farklı hızlandırılmış veya zenginleştirilmiş bir müfredat ile eğitim gömlektedir. Ancak yaşıtlarıyla bir arada olma fırsatı kısıtlıdır ya da hiç yoktur.

• Bağımsız Çalışma: Öğrenci bireysel olarak bir öğretmenin çeşitli seviyelerdeki rehberliğiyle genellikle kendi seçtiği bir proje üzerinde çalışmaktadır. Bu proje, bütün bir konunun küçük bir parçası olabileceği gibi küçük bir sınıf içi projesi de olabilmektedir.