Uslubiy tavsiyalar Tarix darslarida qo’llash mumkin bo’lgan ba’zi treninglar haqida ma’lumot

Aqliy hujum metodi
Aqliy hujum guruhlararo ishlarda qo’llaniladigan, ko’plab g’oyalrni ishlab chiqish mumkin bo’lgan metoddir. Bu haqiqatdan ham talabalarni o’quv jarayonida faol ishtirok etishlari, turli g’oyalarni bayon qilish chog’ida boshqalarni ham qizg’in ishga yo’llashlari, ilhom bilan ishlariga imkon beruvchi va unga rag’batlantiruvchi metod hisoblanadi. Bu metod faollashtirishning muhim usuliki, unda tanho ishlash mumkin emas, birgina g’oya guruhning barcha ishtirokchilarini bir xilda o’ziga tortib oladi.
Aqliy hujum turli tarzda, masalan, qandaydir muammoli mavzuni (aytaylik, Kashmir muamosi) muhokama qilish uchun qo’llanilishi mumkin.
Asosiy qoidalar quydagilar:

1. 
   O’rtaga tashlanayotgan barcha qoidalar bir-biriga nisbatan muhimlikda tengdir.
   
2. 
   G’oyalarga nisbatan tanqidning mavjud emasligi
   
3. 
   G’oyani taqdim etayotgan paytda so’zlovchining gapini bo’lmaslik.
   
4. 
   So’zlovchiga nisbatan baholovchi kompanentning mavjud emasligi.
   

Metodni ikki usulda ishlatish mumkin:
Birinchi usul

1. 
   guruhning barcha ishtirokchilariga bir mavzu va bir savol qo’yiladi.
   
2. 
   o’qituvchi dars jarayonida tashabbusni shunday tarzda o’z qo’liga oladi: u auditoriyadagi barcha talabalarga savol beradi va qandaydir maxsus mavzuga daxldor barcha mumkin bo’lgan fikrlarni aytishini so’raydi.
   
3. 
   barcha, hatto axmoqona g’oyalarni ham aytishga ruxsat beriladi. Aytilayotgan fikrlar ichida birgina asosiy mavzu saqlanib qolishi shart.
   
4. 
   talabalarning fikrlari sharhlanmaydi, tanqid qilinmaydi, baholanmaydi.
   
5. 
   asosiy fikrlarni o’qituvchi doskaga yozib oladi, agar kompyuter va multimedia proyektori bo’lsa ekranda ko’rsatadi.
   
6. 
   aqliy hujum tugagach barcha g’oyalar to’planishi, guruhlarga ajratilishi yoki kategoriyalarga bo’linishi mumkin.
   

Ikkinchi usul

1. 
   barcha mavzu va savollar umumiy yo’nalishi saqlangan holda katta guruh tarkibidagi guruhchalarga taqdim etiladi.
   
2. 
   o’qituvchi umummiy mavzu bo’yicha bir necha, balki 4-6 ta savol tayyorlashi mumkin.
   
3. 
   katta guruh kichik guruhchalarga ajratiladi va har bir guruhchaga aqliy hujum o’tkazish uchun alohida savol beriladi.
   
4. 
   har bir guruhcha aqliy hujum mahsulini yozib olish uchun bittadan kishi ajratadi, keyinchalik jarayon tugashi bilan uni guruhning barcha a’zolariga taqdim etadi.
   
5. 
   go’yalar har bir guruhcha tomonidan katta sahifaga yozib olinishi mumkin. Shunday sahifa – plakatning yuqorisiga tayyorlangan savollar yozib qo’yiladi. Sahifa – plakat jarayonning oxirida har bir hohlovchi nima yozilgan va jamlanganligini ko’rishi uchun osib qo’yiladi.
   
6. 
   aqliy hujumning bu usuli vaqtning qisqaligida bir muammoning bir necha jihati ishlab chiqilishi zarur bo’lgan joyda ayniqsa foydalidir.
   
7. 
   o’qituvchi rahbar-yordamchi sifatida harakat qiladi va bir guruhdan ikkinchi guruhga aqliy hujum amalga oshirilayotgan paytda o’tib turadi.
   

Muhim g’oyalar aqliy hujum paytida ishlab chiqilgan bo’lishi va muhokama etilgan bo’lishi kerak.
Ko’pincha muhim g’oyalarni belgilash va ular ichidan eng yaxshilarini tanlab olish chog’ida auditoriyaga yordam berish ehtiyoji tez-tez yuzaga kelib turadi.
Yakuniy xulosaga kelish, ayniqsa, qiyin. Bu tabiiy, chunki har bir ishtirokchi “mening g’oyam eng yaxshi” deydi albatta. Bunday holatlarda quydagi metod yordam beradi: