Услубий мажмуа асосида тайѐрланди. Т 2012

Р 
Н 
А 
Р 
Х 
 
0 
уй-жой сони
Q
 

---

118 
Даромад кутилганидан кам (масалан, ишсизлик натижасида) ѐки кўп бўлиши 
мумкин. Бойлик микдори ва уй-жойга бўлган талабнинг динамикаси ўртасида 
бевосита боғлиқлик мавжуд. Оиланинг тўлашга лаѐқати ҳам бойлик билан 
белгиланади. 
Аҳоли сонининг ўсиши ва янги оилалар қурилиши ҳам уй-жойга бўлган 
талабни оширади. Аҳоли сонининг ўсиши сурати нисбатан катта бўлган 
мамлакатларда уй-жойга бўлган талаб аҳоли ўсишининг суръатлари унча катга 
бўлмаган мамлакатлардагидан анча ўзгарувчан бўлади. Аммо, бу ерда учта 
муҳим ҳолатаи эътиборга олиш лозим Биринчидан, уй-жой бозорида 
қарорларни алоҳида шахслар эмас, бачки оилатар қабул қилади. Бинобарин, уй-
жойга бўдган умумий талабни баҳолаш учун оилаларнинг вужудга келиши 
ҳамда оилавий бойлик ва даромадларни тўплаш жараѐнини тушуниб етиш 
лозим. Шунинг учун ҳам аҳолини алоҳида шахслар йиғиндиси деб эмас, балхи 
оиланинг хусусиятлари нуқтаи назаридан тавсифлаш зарур. 
Иккинчидан, уй-жойга бўлган талаб кўп жиҳатдан оила таркиби билан 
белгиланади. Алоҳида яшовчи сўққабош одам ҳамда она ва унинг олти 
фарзандидан иборат тўлиқсиз оиланинг қандай уй-жойни афзал кўришлари 
ўзаро фарқ қилади. 
Учинчидан, оилалар сони ва таркиби, ўз навбатида, уй-жой бозоридаги 
шароитга боғлиқ бўлади, яъни биз оилаларнинг шаклланиш жараѐнига уй-жой 
бозоридаги таклиф қилинаѐтган нархлар ва сифатдан айрича қарай олмаймиз. 
Агар бошқа истеъмол товарлари ва хизматларнинг нархлари аҳолининг 
янги уй-жой харид қилиш ѐки мавжуд уй-жой шароитларини яхшилаш 
имкониятини камайтирса, бундай нархларнинг пасайиши уй-жойга бўлган 
гачабни оширади, чунки аҳоли бу ҳолда истеъмол харажатларини қисқартириш 
ва ўз жамғармаларини ошириш имкониятига эга бўлади. Аҳолининг 
жамғармалари уй-жой харид қилишда асосий молиявий манба ҳисобланади. 
Уй-жойга бўлган талаб коммунал хизматлар нархларининг динамикасига 
Айниқса таъсирчандир. Даромадлар чекланган ҳолларда, бундай нархларнинг 
ўсиши кўп хонадонли уй-жойга бўлган талабнинг қисқаришига олиб келади. 
Солиқдар миқдорининг ўзгарипш ҳам уй-жойга бўлган талаб миқ-дорига 
таъсир кўрсатиши мумкин. Даромад солиғининг пасайиши уй хўжатикларининг 
ихтиѐридаги даромадларнинг ва шу билан бир вақтда, уй-жойга бўлган 
талабнинг ўсишига олиб келади. Фуқаролар мулк со-лиқларининг пасайиши 
ҳам шундай ижобий самара бериши мумкин. 
Умумий нарх-навонинг ўсиши, яъни инфляциянинг кутилиши уй 
хўжаликларинм ўз жамғармаларини ҳимоя қилиш усулларини қидиришга 
мажбур қилади. Маблағларни кўчмас мулкка жойлаштириш энг кенг тарқалган 
усул ҳисобланади. Хуллас, кутиш ҳам уй-жойга бўлган талабни оширади. 
Даромадлари ошишини кутаѐтган уй хўжаликлари уй-жой харид қилиш ѐки 
таъмирлашни кечга суришлари мумкин. Инфляциянинг кутшшши ипотека 
кредитининг қимматлашишига, яъни уй-жой харид қилшп учун берилган ссуда 
фоизининг ўсишига ва уй-жойга бўлган талабнинг камайишига олиб келади. 

---

119 
Мавжуд бўлган уй-жой таклифи уй-жой фондининг таклифи деб аталади. 
қисқа муддатли истиқболда уй-жой тшсшфи ўзгаришсиз қолади, яъни у 
алоҳида уй-жой нархларига нисбатан мослашувчандир. 
Айни ҳолат шу билан боғлиқки, уй-жой бир лаҳзада вужудга 
келтирилиши (янгиларини қуриш ѐки мавжудларини қайта қуриш ҳисобига) 
ѐки йўқ қилиниши (амортизация ҳисобига) мумкин эмас. Шунинг учун ҳам, уй-
жой фондининг қисқа муддатли истиқболдаги таклифи уйларнинг нархларига 
мутлақо боғлиқ бўлмайди. 
6-чизма. Уй-жой фондининг қисқа муддатли истиқболдаги таклифи 
Узоқ муддатли истиқболда, янги уй-жойлар қуриш ва мавжуд уй-жой 
фондини реконструкция қилиш ҳисобига, уй-жой таклифи оширилиши мумкин. 
Бу графикда уй-жой таклифи вертикал эгри чизиғининг ўнг томонга силжиши 
кўринишида акс эттирилади. 
7-чизма. Уй-жой фондининг узоқ мулдатли истиқболдаги ўзгариши 
Уй-жой фондининг кўпайиши уй-жой инвестициялари ҳисобига содир 
бўлади. Бу ҳақида сўз борганда ялпи инвестициялар ва соф инвестицияларни 
фарқлаш лозим. 
Ялпи инвестициялар - янги уй-жой қуриш ва мавжудларини 
реконструкция кдлишга сарфланган инвестициялардир. Соф инве-стициялар 
деганда амортизация (эскириш) ва бошқа зиѐнлар чегириб ташланган ялпи 
инвестициялар тушунилади. Агар ялпи инвестициялар уй-жой фондида