Ushbu o’quv-uslubiy majmua 5120100- filologiya va tillarni o’qitish (o’zbek tili) bakalavryat ta’lim yo’nalishida ta’lim olayotgan talabalarga mo’ljallangan

Savol va topshiriqlar:
1. O’zbek adabiy tili tarixini o’rganishda asosan nimalarga e’tibor beriladi?
2. O’zbek adabiy tili tarixini o’rganishni urug’, qabila tillaridan boshlash mumkinmi?
3. O’zbek adabiy tili tarixini necha davrga bo’lib o’rganamiz?
4. Hozirgi o’zbek adabiy tilining milliy til darajasida bo’lishida nimalarning roli bor?


10-ma’ruza. Sotsiolingvistikaning asosiy yo`nalishlari
va tadqiq metodlari.
Reja:
1. Sinxron va diaxron sotsiolingvistika
2. Makro va mikro sotsiolingvistika
3. Sotsiolingvistika va til sotsiologiyasi


Tayanch so‘z va tushunchalar: sinxron sotsiolingvistika, diaxron sotsiolingvistika, makro sotsiolingvistika, mikro sotsiolingvistika, nazariy sotsiolingvistika, tajribaviy sotsiolingvistika, til sotsiologiyasi, amaliy sotsiolingvistika, sotsiolingvistik metodlar, manba to‘plash metodlari, kuzatish metodi, so‘rovnoma metodi, yozma manbalarni umumilmiy tahlil metodi, bevosita aralashma kuzatuv metodi, anketalashtirish, og‘zaki so‘rovlar, testlar, statistik tahlil, korrelatsion tahlil, sotsiolingvistik tadqiqot dasturi.
Identiv o’quv maqsadlari:

• 
  O’zbek adabiy tili tarixini o’rganishning ijtimoiy-lisoniy xususiyatlarini aytib beradi.
  
• 
  Makro va mikro sotsiolingvistikani izohlab beradi.
  
• 
  Sotsiolingvistika va til sotsiologiyasini tushuntirib beradi.
  

9.1. Sinxron va diaxron sotsiolingvistika
Ferdinand de Sossyur davridan boshlab lingvistikada til tadqiqining sinxron va diaxron jihatlari farqlanadi. Shunga ko‘ra, sinxron lingvistika va diaxron lingvistika ajratiladi. Olimlar bunday bo‘linishning shartli ekanligini ta’kidlaydilar, binobarin, tilning u yoki bu holatini tadqiq etishda (sinxron lingvistikaning shug‘ullanish sohasi) uning tarixiy omili(diaxron lingvistikaning o‘rganish predmeti)ni ham hisobga olish muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, aksincha, til tarixining samarali tadqiqi ba’zan tilning u yoki bu davrdagi rivojlanish holatini tavsiflovchi sinxron rivojlanishning muayyan bir paytini qiyoslash yo‘li orqali amalga oshiriladi. Tilni o‘rganishdagi bunday sinxron va diaxron bo‘linish sotsiolingvistikada ham mavjud. Sinxron sotsiolingvistika til va jamiyat munosabatlarini, diaxron sotsiolingvistika til rivojlanishining jamiyat rivojlanishi bilan aloqasini tavsiflovchi jarayonlarni o‘rganadi.