Ushbu “O`qituvchi nutq madaniyati” fanidan ma’ruza matnni O`zbek tilshunosligi kafedrasining o`quv rejasiga asosan “ ” 2004 yil yig`ilishi qarori bilan tasdiqlangan va foydalanish ichun tavsiya etilgan

4-Mavzu: TILNING TASVIRIY VOSITALARI VA NUTQ MADANIYATI. 

 

R e j a. 

 

1.  Til vositalari va ularni qo`llash shartlari. 

2.  Trop va uning turlari. 

3.  Uslubiy figuralar. 

 

So`zlovchi yoki yozuvchi o`zi bayon qilayotgan tinglovchiga ixcham, aniq, 

ta’sirchan  va  tushunarli  qilib  yetkazib  borishga  harakat  qilishi  shart.  Ko`pincha 

biror  narsa  belgi  xususiyatini  tinglovchi  yoki  o`quvchiga  tushunarli,  aniq  qilib 

tasvirlab  berish  uchun  uzundan-uzoq  va  birdan  ortiq  gaplarga  murojaat  qilishga 

to`g`ri keladi. Shunday vaqtlarda so`zlovchi yoki yozuvchi ayni shu fikrni bayon 

qilib  berishda  uzundan-uzoq  gaplarni  qatorlashtirishdan  qochib,  boshqa 

vositalardan  foydalangan  holda  lo`nda  va  aniq  qilib  tushuntirishga  erisha  oladi. 

Bunday  vositalarni  tilshunoslik  va  adabiyotshunoslikda  ifoda-tasviriy  vositalar 

deyiladi.  

Tasviriy  vositalarni  og`zaki  va  yozma  nutqda  qo`llashda  quyidagi 

shartlarga rioya qilinadi: 

1. Tasviriy vosita turini, tabiati va xususiyatini yaxshi bilish. 

2. Tasviriy vositadan o`rinli, me’yorda foydalanish. 

3. Tasviriy vositani qo`llashda muayyan tizimga amal qilish. 

4. Tasviriy vositaning ruhiy tasvirini hisobga olish. 

5. Tasviriy vosita bilan mazmunning uyg`unligini ta’minlash. 

 

 

 

---

 

17