|
1990-2007 yillar mobaynida Respublika xo’jaliklarida don ekinlari ishlab chiqarish bo’yicha ma’lumot.
Yillar
|
Ekish maydoni, ming/ga
|
Hosildorlik, s/ga
|
Yalpi hosil, ming tonna
|
1990
|
717,5
|
14
|
1007,4
|
1991
|
770,2
|
12
|
900
|
1992
|
874,8
|
14
|
1250
|
1993
|
908,3
|
12
|
1064
|
1994
|
1170,3
|
13
|
1516,5
|
1995
|
1280,1
|
19
|
2382,3
|
1996
|
1383,7
|
19
|
2616,3
|
1997
|
1424,6
|
19
|
2725,2
|
1998
|
1291,8
|
24
|
3036,4
|
1999
|
1321,8
|
23
|
3081,4
|
2000
|
1182,6
|
27
|
3140,3
|
2001
|
1125,1
|
30
|
3343,7
|
2002
|
1230,8
|
4
|
478,5
|
2003
|
1441,3
|
35
|
4984,6
|
2004
|
1441,3
|
33
|
4763,4
|
2005
|
1323,4
|
39
|
5211,7
|
2006
|
1275
|
41
|
5212,8
|
2007
|
1249,8
|
43
|
5357,7
|
Shu jumladan sug’oriladigan yerlarda
Yillar
|
Ekish maydoni, ming ga
|
Hosildorlik, s/ga
|
Yalpi hosil, ming tonna
|
1990
|
|
|
|
1991
|
221
|
22
|
491,3
|
1992
|
310,5
|
24
|
731
|
1993
|
336,6
|
20
|
660,4
|
1994
|
605,8
|
18
|
1092,3
|
1995
|
793,6
|
26
|
2074
|
1996
|
1116,2
|
23
|
2543,5
|
1997
|
975,8
|
26
|
2537
|
1998
|
965
|
32
|
3043,7
|
1999
|
974,1
|
31
|
3048
|
2000
|
1027,8
|
30
|
3086,2
|
2001
|
1018,4
|
33
|
3311,7
|
2002
|
1014,8
|
45
|
4546,1
|
2003
|
1115,6
|
42
|
4680,3
|
2004
|
1071,4
|
42
|
4522,2
|
2005
|
1083,8
|
46
|
5029,1
|
2006
|
1096,7
|
47
|
5139,9
|
2007
|
1094,6
|
48
|
5256
|
Lalmi yerlar
Yillar
|
Ekish maydoni, ming ga
|
Hosildorlik, s/ga
|
Yalpi hosil, ming tonna
|
1990
|
|
|
|
1991
|
549,3
|
7,4
|
408,7
|
1992
|
564,3
|
9,2
|
519
|
1993
|
571,7
|
7,1
|
403,6
|
1994
|
564,5
|
5,7
|
324,2
|
1995
|
486,5
|
6,3
|
308,3
|
1996
|
267,5
|
2,7
|
72,8
|
1997
|
448,8
|
4,2
|
188,2
|
1998
|
309,5
|
6,8
|
209,1
|
1999
|
288,8
|
6,2
|
177,9
|
2000
|
154,8
|
3,5
|
54,1
|
2001
|
106,6
|
3
|
32
|
2002
|
176,3
|
9,8
|
172,4
|
2003
|
325,7
|
9,3
|
304,3
|
2004
|
294,2
|
8,2
|
241,2
|
2005
|
239,6
|
7,6
|
182,6
|
2006
|
178,3
|
4,1
|
72,9
|
2007
|
155,2
|
6,9
|
107,1
|
Sholi
Yillar
|
Ekish maydoni, ming ga
|
Hosildorlik, s/ga
|
Yalpi hosil, ming tonna
|
1990
|
144,5
|
37,4
|
539,8
|
1991
|
155,8
|
32,3
|
502,6
|
1992
|
176,3
|
29,5
|
520,7
|
1993
|
138,8
|
29,7
|
411,6
|
1994
|
158,3
|
29,8
|
472,2
|
1995
|
154,1
|
19,1
|
293,8
|
1996
|
177,1
|
23,5
|
416,8
|
1997
|
184,9
|
18,7
|
345,6
|
1998
|
143,7
|
22
|
316,3
|
1999
|
158,6
|
24,1
|
382,3
|
2000
|
54,9
|
27,8
|
152,5
|
2001
|
28,1
|
29
|
81,6
|
2002
|
53,8
|
28,9
|
15,7
|
2003
|
104,7
|
29,4
|
308,1
|
2004
|
56,4
|
28,4
|
160
|
2005
|
41,8
|
31,3
|
130,8
|
2006
|
43
|
33,3
|
176,5
|
Makkajo'xori don uchun
Yillar
|
Ekish maydoni, ming ga
|
Hosildorlik, s/ga
|
Yalpi hosil, ming tonna
|
1990
|
91
|
38,8
|
352,8
|
1991
|
86
|
38,7
|
332,7
|
1992
|
76,7
|
35,2
|
269,8
|
1993
|
75,6
|
36,2
|
273,7
|
1994
|
50
|
28,7
|
143,3
|
1995
|
22,4
|
23,1
|
51,8
|
1996
|
18,2
|
19,3
|
35,2
|
1997
|
26,6
|
18,6
|
49,6
|
1998
|
27,8
|
12,7
|
35,4
|
1999
|
37,4
|
20,4
|
76,2
|
2000
|
18,8
|
23,2
|
43,7
|
2001
|
15,8
|
25,6
|
40,4
|
2002
|
14
|
30,3
|
42,4
|
2003
|
13,9
|
24,7
|
34,4
|
2004
|
13,7
|
31,1
|
42,6
|
2005
|
13,6
|
38,2
|
52
|
2006
|
12,3
|
42,5
|
52,3
|
Mamlakatimiz bo’yicha 1991 yilda 770 ming gektar yerga g’alla don ekinlari ekilgan bo’lib, o’rtacha hosildorligi gektaridan 12 sentnerni, yalpi hosili esa 900 ming tonnani tashkil qilgan. 1995 yilda mamlakatimiz bo’yicha 1 mln 372 ming gektar yerga don ekinlari ekilgan bo’lib, gektaridan o’rtacha 19 sentnerdan hosil olingan, yalpi hosil 2 mln 382 ming tonna bo’lgan. Mamlakatimiz bo’yicha 2000 yilda 1 mln 182 ming gektar yerga don ekinlari ekilgan bo’lib, o’rtacha hosildorlik gektaridan 27 sentnerni tashkil etgan, yalpi hosil esa 3 mln 140 ming tonnadan ortiq bo’lgan. Mamlakatimiz bo’yicha 2007 yilda 1 mln 249 ming gektar yerga don ekinlari ekilgan bo’lib, o’rtacha hosildorligi gektaridan 43 sentnerni tashkil etgan, yalpi hosil esa 5 mln 357 ming tonnadan ortgan.
Mamlakatimizning sug’oriladigan yerlarida o’rtacha hosildorlik gektaridan 48 sentnerga yetkazildi. Bir qator ilg’or xo’jaliklar gektaridan 70-80 sentner va undan yuqori hosil yetishtirmoqdalar.
Kelajakda mamlakatimizda don yetishtirishni ko’paytirish, asosan hosildorlikni oshirish, ekinlar o’stirishning mukammallashgan texnologiyalarni ishlab chiqish va uni joriy etish hisobiga amalga oshirilishi ko’zda tutilmoqda.
Don ekinlarini morfologik xususiyatlari. G’alla ekinlariga nihoyatda xilma-xil bo’lishi bilan ta’riflanadigan madaniy o’simliklarning eng muhim guruhi kiradi.
Ularning hammasi g’alladoshlar, ya’ni boshoqdoshlar (Gramineae) yoki qo’ng’irboshsimonlar (Poaceae) oilasiga mansubdir Bu oila eng katta botanik oilalardan biri bo’lib, unda butun yer yuzida keng tarqalgan bir yillik va ko’p yillik o’simliklarning 500 dan ortiq avlodi va 5000 dan ko’proq turi bor.
Bu guruhga sakkizta botanik avlod kiradi, bularning ko’pchiligi kenja turlar, tur xillari va navlarga bo’linadi. G’alla ekinlarining juda xilma-xil shakllari bo’lishi bilan birga, ular ko’p umumiy morfologik belgilari, organlarining tuzilishi va rivojlanishi bilan ta’riflanadi va hokazo. Shuning uchun g’alla ekinlarini ularning umumiy xususiyatlaridan boshlab o’rganish, keyinchalik esa har bir avlod va turning bir-biridan farq qiladigan belgilari ustida to’xtalib o’tish zarur.
Don ekinlari o’zlarining botanik, biologik xususiyatlari va olinadigan mahsulotlarining turiga qarab 2 ta katta guruhga, ya’ni g’alla don ekinlari va don dukkakli ekinlarga bo’linadi. G’alla don ekinlari ham o’z navbatida 2 ta guruhga bo’linadi (2-jadval).
Birinchi guruh g’alla don ekinlari, bularga bug’doy, arpa, javdar va suli kiradi. Bu ekinlarni xaqiqiy g’allasimon ekinlar deb yuritiladi.
Ikkinchi guruh g’alla don ekinlari, bularga makkajo’xori, oq jo’xori, sholi va tariq kiradi. Bu ekinlarni boshqacha qilib tariqsimonlar deb ham yuritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
