Ушбу “Модда тузилиши” курсидан маърузалар матни асосида тайёрланган ы=ув =ылланмаси кафедра =арорига асосан аду ы=ув услубий щайъати томонидан (1999 йил 4 сентябр) =ылланишга тавсия этилган

Molekulalarning qutblanuvchanligi.

Agar elektr kondensator plastinkalari orasiga biror dielektrik kiritilsa, plastinkalarning elektr sig’imi  marta ortadi. SqC₀ (havo)q1, (Ne)q1,05, (N₂O)q79,5 (HCN)q95,0 va h k.

Kondensator plastinkalari o’rtasida vakuum bo’lganida (q1) maydon kuchlanishligi _o deylik. Agar plastinkalar orasiga biz tekshirayotgan modda kiritilsa va uning dielektrik doimiyligi (epsilon) ga teng bo’lsa, kondensator plastinkalari orasidagi elektr kuchlanishlik  marta kamayadi, ya’ni _o. bo’ladi. Bunda _  (1)

Maydon kuchlanishligi ₀ moddaning ushbu maydon ta’sirida qutblanishi hisobiga kamayadi va bu kamayish dielektriklar nazariyasiga binoan 4 ni tashkil qiladi. Demak,  ni ₀ ga tenglash uchun unga 4p ni qo’yish kerak

₀ q Q 4 (2)

(1) va (2) dan E q E Q 4 ; q (3)

Moddaning umumiy (makroskopik) qutblanishi r ayrim molekulalarning qutblanishining yig’indisidan iborat: qN₁ . Bu yerda N₁-1 sm³ hajmdagi moddani tashkil qiluvchi molekulalar soni -har bir molekulaning qutblanish qiymati. Kondensator plastinkalari orasidagi istalgan bitta molekulaga tashqi  maydonigina ta’sir qilib qolmasdan, balki molekulamizni o’rab turgan ichki lokal molekulyar maydon ham ta’sir qiladi. Qo’shni molekulalar tashqi elektr maydoni ta’sirida oriyentatsiyalangan holda bo’lganligi uchun ular tashqi maydonga o’z hissasi bilan qo’shiladi. Shuning uchun tanlab olingan molekulaga ta’sir qilayotgan effektiv maydon _eff. Nazariy hisoblashlar yo’li bilan aniqlanganki

(4)

Nazariyaga binoan bitta molekulaning qutblanishi uning qutblanuvchanligi  va unga ta’sir qilayotgan elektr maydonining kuchlanishligiga to’g’ri proporsional.

(5) qE

-intensivlik faktori

Ye-ekstensivlik faktori

Bizning misolda . Demak

(6) . Bu yerdagi edi. o’rtasida quyidagi bog’lanish mavjud edi (7)

Demak (6) ga binoan (7) va (3) ni hisobga olgan holda yoza olamiz:

(8)

1 sm³ hajmda N₁ ta molekula bor bo’lsa

hajmda N_A ta molekula bor bo’ladi.

; Demak, (9)

(9)-Klauzius-Mosotti tenglamasi deyiladi. Undan f(1d) chiqadi. Demak, temperatura ortgan sari d kamayganligi tufayli moddaning qutblanuvchanligi  ortadi. Qutblanuvchanlik modda zichligiga teskari proporsional va dielektrik doimiylikka bog’liq, chunki birga teng emas. Keltirib chiqarilgan va yuqorida aytganimizdek Klauzius-Mosotti nomi bilan yuritiladigan tenglama moddalarning elektr xossalarini ularning tashqi elektr maydonidagi holatini tekshirish, tahlil qilish yo’li bilan aniqlanar ekan.