Ушбу курс дастлаб «Карталарни тузиш ва таҳрир қилиш»

7.2. РЕЛЪЕФНИ СTЕРЕОРИСОВКА ҚИЛИШДА БАЖАРИЛАДИГАН МУҲАРРИРЛИК ИШЛАРИ ВА ГЕНЕРАЛИЗАЦИЯ ЖАРАЁНЛАРИ
Tопографик карталарда релъеф қайси усул билан тасвирланишидан қатъи назар уларга қуйидаги талаблар қўйилади:

• 
  баландликларнинг қиймати аниқ бўлиши керак;
  
• 
  горизонталлар тўғри тасвирланиши керак;
  

• 
  географик жиҳатдан релъеф тўғри тасвирланиб, шу ҳудуднинг хусусиятлари
  

сақлаб қолиниши керак;

• 
  картани тушуниш осон бўлиши, яъни водий, тоғолди, сув айирғич, жарлик ва
  

ҳоказолар яққол кўриниб туриши керак;

• 
  горизонталлардан шартли белгига ўтишда табиат қонуниятлари
  

сақланиши зарур.
Горизонталларни тасвирлашда улар оралиғини тўғри танлай билиш керак, яъни улар ҳар бир неча метрдан ўтказилиши лозим. Бу кўрсаткичнинг қиймати релъефнинг нишаблигига боғлиқ. Иложи борича, горизонталарни жипслаштирмасликка ҳаракат қилиш керак. Лекин релъефнинг тиклигини яққол кўрсатиб туриш учун жипслаштириб тасвирлаш ҳам баъзан керак бўлади. Лекин улар ҳам 1-2 ммдан ошмаслиги керак. Одатда, собиқ Иттифоқ даврида қабул қилинган горизонталлар оралиғи шкаласидан фойдаланилади. Лекин вазиятга ва буюртмачиларнинг хоҳишига қараб баъзан бу шкала ўзгариши мумкин. Картограф-муҳаррир томонидан таҳририй кўрсатма ёзилганда, лозим бўлса, ярим ва қўшимча горизонталлар ҳам кўрсатиб ўтилади. Ҳар бир горизонталлар оралиғи бир хил бўлиши керак. Стереорисофка билан релъеф чизилганда горизонталларни генерализация қилиб, географик жиҳатдан геоморфологик хусусиятларини сақлаб қолиш керак, бўлмаса релъеф ўқилмайди ва хусусиятлари кўринмайди.

№	Ҳудудлар	Масштаблар
		1:10 000	1:25 000	1:50 000	1:100 000
1	Текисликлар (ялангликдаги)	2,5	2,5	10	20
2	Текисликлар (ўрмонликлардаги)	2,5	5	10	20
3	Паст-баландликлар ҳудудлар (қиялиги 6^о гача)	2,5	5	10	20
4	Қумли ҳудудлар, тепаликлар билан	2,5	5	10	20
5	Тоғ олди ва паст тоғлар	5	5	10	20
6	Баланд тоғлар	5	10	20	40