Ushbu kitob mazmuni bilan tanishish sizning ma’naviy sog’lomlashishingiz uchun xizmat qilishi mumkin. Faqat, haqiqatlar nisbiy ekanini bilib yashashni istamagan odamlarga uni tavsiya qilmang

Sarqitlar 

17  asrning  yarmidan  19  asrning  yari

migacha  Yaponiya  “sakoku” 

(so’zma-so’z  tarjimasi  “qulflangan  mamlakat”)  siyosati  ostida  yashagan. 

Salkam  ikki  asr  davomida  Yaponiya  tashqi  dunyo  bilan  aloqasini  deyarli 

uzgan.  Buning  natijasida  mamlakat  rivojlanishda  sekinlashgan  va  aholi 

qoloqlashgan.  19  asr  yarmida  Yaponiya  AQSH  bosimi  ostida  tashqi 

siyosatini o’zgartirgan va o’z eshiklarini yana tashqi dunyo uchun ochgan. 

Shundan  boshlab  mamalakat  jadal  rivojlana  boshlagan  va  u  bugungi 

kunda iqtisodi eng kuchli davlatlar qatorida turadi. 

Bu  tarixiy  fakt  ijtimoiy  qo’rquv  qanday  oqibatlarga  olib  kelishi 

mumkinligiga  beqiyos  misol.  Yapon  hukumati  kuchayib  borayotgan 

---

Javlon Juraev  

 

O’zlik Sari Yetti Qadam – 2   

 

www.juraev.uz 

56

 

 

Yevropa  ta’siridan  –  mamlakatga  g’arb  madaniyati  va  nasroniylik  kirib 

kelishi  natijasida  jamiyatda  katta  o’zgarishlar bo’lishidan  qo’rqqani  uchun 

ham 

“sakoku” kabi keskin chorani tanlagan va aholisini ikki asrlik ma’naviy 

qoloqlik va iqtisodiy nochorlikka duchor qilgan. 

O’zgarishlardan  yoki  yangilikdan  qo’rqish  –  jamiyat  tarixi  davomida 

insoniyatning  oyog’iga  kishan  bo’lib  kelgan  ijtimoiy  qo’rquv.  Grek 

yoshlariga  yangicha  firklashni  o’rgatgani  uchun  Suqrotni  zaharlab 

o’ldirishga qadimgi yunon oqsuyaklarini aynan shu qo’rquv majbur qilgan. 

Muqaddas  cherkovning  asrlardan  beri  aytib  kelgan  haqiqatiga  qarshi 

yangi ilmiy isbot k

eltirgani uchun Gallileyni o’tda kuydirishga majbur qilgan 

ham  shu  qo’rquv.  Qaysi  davrga  qaramang  –  yangilikdan  qo’rqishning 

soyasida jabr ko’rgan jamiyatni ko’rasiz. 

O’rnatilgan odatlardan tashqariga chiqa olmagan milliardlab odamlar 

yashab  o’tgan  bu  dunyoda,  lekin  faqat  o’zgarishlarga  vaqtida  ko’nikkan, 

zamon bilan 

hamnafas bo’lgan va o’zi qarshiliklarni yengib o’tib yangiliklar 

yaratgan shaxslarni tarix darsliklarida haligacha ismi bor. O’zgarishlardan 

qo’rqmagan ilg’orlar asrlarga tatigulik ishlar qilgan va avlodlar tomonidan 

ardoqlangan. 

O’zgarishlardan  qo’rqishning  zamirida  aqlning  hokimiyatparastligi 

turadi. 

Birinchi kitobda  o’z shahrini  qamal  qilgan shoh  haqida  ertak  aytib 

bergandim.  U  ham  boshqa  shaharlardan  kelgan  savdogarlar  aholiga  ilm 

tarqatib,  uning  hokimiyat

ini  susaytirishidan  qo’rqqan  edi.  Avval 

aytganimdek, aql shaxsiyatni boshqarishda andozalar va qoidalar belgilab 

oladi.  Yangiliklar  esa  o’rnatilgan  shu  tartibni  buzib  yuborishi  mumkin.  U 

holda  aql  o’z  strategiyalarini  qaytadan  tuzib  chiqishga  majbur  bo’ladi. 

Y

alqov  va  o’zini  o’ta  yaxshi  ko’radigan  aqlga  esa  bu  sira  yoqmaydi. 

Shuning uchun u har qanday yangicha narsadan azbaroyi qo’rqadi. 

Yovvoyi  jonzotlarda  bunday  qo’rquv  yo’q  (chunki  bu  tabiiy  qo’rquv 

emas) 

–  ular  o’zlari  yashayotgan  muhitdagi  o’zgarishlarni  tabiiy  hol  deb 

qabul  qiladilar  va  bu  o’zgarishlarni  inobatga  olib  yashashga  harakat 

qiladilar.  Bu  bilan o’z turlarining  moslashuvchanligini  oshiradilar  va  tabiiy 

mukammallikda bir qadam ildamlaydilar. 

 Odamzod esa aqli tadbiq qilgan va ko

’nikkan tartiblarni saqlab qolish 

uchun kerak bo’lsa butun dunyoni o’zgartirishga tayyor. Ammo dunyo bir 

mavjudot

ning  yashash  tarzi  va  qarashlariga  qarab  o’zgarmaydi.  Shuning 

---

Javlon Juraev  

 

O’zlik Sari Yetti Qadam – 2   

 

www.juraev.uz 

57

 

 

uchun  o’zgarishdan  qo’rqib  qilgan  xatti-harakatimiz  atrof-dunyoga  faqat 

zarar keltiradi. 

O’zgarishlardan qo’rqish men kitob boshida ta’riflab o’tgan orttirilgan 

ilm  tanqisligi  holati  kelib  chiqishiga  ham  hissa 

qo’shadi.  Jaholatning  avj 

olishida  bu  tuyg’uning  xizmati  salmoqli.  O’z  hukmiga  putur  yetishidan 

qo’rqqan aql odamni yangi ilmlardan iloji boricha nari tutadi – muhimlik va 

qo’rquv yordamida odamni ma’naviy o’sishdan to’xtatadi. 

Biz 

o’zgarishlardan 

qo’rqish 

deb 

atayotgan 

tuyg’uning 

jamiyatshunoslikda