Ushbu ishchi о‘quv dasturiga tinglovchilarning talab va ehtiyojlarini о‘rganish asosida mavzular kiritilgan bо‘lib, Informatika fanlarini о‘qitish sifati va samaradorligini yanada oshirish nazarda tutilgan

3. Shartli ifodalar

Hozirga qadar bizda dasturlarimiz oqimini boshqarish imkoniyati mavjud edi. Foydali kodni yozish uchun ikkita turdagi boshqaruv tuzilmalari kerak:

• 
  turli xil variantlardan birini tanlash uchun shartli bayon
  
• 
  takroriy bayonot, ba'zi bir vazifalarni takrorlash
  

if-bayonoti
Shartlar uchun Python quyidagi sintaksis bilan if-operatoridan foydalanadi:

1. 2.

if ifoda: kod_bloki

Agar ifoda to'g'ri bo'lsa, u holda (indentatsiyalangan) kod bloki bajariladi. Agar xatolik bo'lmasa kod blokirovka qilinmaydi. Keling, bir misolni ko'rib chiqaylik:

1. 2. 3. 4.

a = 33 #o'zgaruvchi tayinlash b = 200 if b > a: print "b a dan katta" b a dan katta

Agar ifoda identatsiyalanmagan bo’lsa xato paydo qiladi va kod bajarilmaydi:

1. 2. 3. 4. a = 33 #o'zgaruvchi tayinlash b = 200 if b > a: print "x 0 dan katta" b a dan katta

Elif bayonoti
Elif kalit so'zi Python tilida "agar avvalgi shartlar to'g'ri bo'lmagan bo'lsa, unda ushbu shartni sinab ko'r" degan ma’noni bildiradi.
If-operatorini elif-operator bilan birlashtirish mumkin, bu sizga turli xil variantlardan birini tanlashga imkon beradi:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

if ifoda1: kod_bloki elif ifoda2: kod_bloki elif ifoda3: kod_bloki ...

Misol:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

a = 33 b = 33 if b > a: print("b a dan kattaroq") elif a == b: print("a va b tengdir") a va b tengdir

Else bayonoti
Python shuningdek, standart variantni tanlash imkoniyatini beradigan else– bayonotini ham qo'llaydi:
Else kalit so'zi avvalgi shartlar bilan tutilmagan narsalarni ushlaydi.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

if ifoda1: kod bloki elif ifoda2: kod bloki else: kod bloki

Agar shunday bo'lsa ham, siz javob bera olasiz:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

a = 200 b = 33 if b > a: print("b a dan katta") elif a == b: print("a va b tengdir") else: print("a b dan katta") a b dan katta

Qisqa If bayonoti
Agar sizda bajariladigan faqat bitta ifoda bo'lsa, uni if operatori qatoriga qo'yishingiz mumkin. Misolda bir chiziqli if ifodasi keltirilgan:

if a > b: print("a b dan katta") # agar a b dan katta bo’lsa ekranga chiqaradi

Qisqacha If Else bayonoti
Agar sizda bajariladigan faqat bitta if ifoda bo'lsa, va bitta else ifoda bo’lsa ularni bir qatoriga qo'yishingiz mumkin.

1. 2. 3.

a = 2 b = 330 print("A") if a > b else print("B") # agar a b dan katta bo’lsa “A” yozuvini yo’qsa “B” ni ekranga chiqaradi

Ushbu usul uchlamchi operatorlar (Ternary Operators) yoki shartli ifodalar (Conditional Expressions) sifatida tanilgan.

Siz bir chiziqning o’zida bir nechta else ifodalarini qo’llashingiz mumkin:

Bir qatorda if else ifoda, uchta shart bilan:

1. 2. 3. 4.

a = 330 b = 330 print("A") if a > b else print("=") if a==b else print("B")

AND kalit so’zi (Va operatori)
AND kalit so'zi mantiqiy operator bo'lib, shartli so'zlarni birlashtirish uchun ishlatiladi:

1. 2. 3. 4. 5.

a = 200 b = 33 c = 500 if a > b and c > a: print("Ikkala shart ham to’g’ri")

Agar a b dan katta bo'lsa, VA agar c a dan katta bo'lsa, tekshiruvchi kod:


OR kalit so’zi (Yoki operatori)
OR (yoki) kalit so'z mantiqiy operator bo'lib, shartli ifodalarni birlashtirish uchun ishlatiladi:

1. 2. 3. 4. 5.

a = 200 b = 33 c = 500 if a > b or a > c: print("Shartlarning kamida biri to’g’ri bo’lsa")

A ning b dan katta ekanligini, YOKI a ning C dan kattaligini tekshiring:


Ichki IF
Agar if ichida if ifodalari bo'lishi mumkin bo'lsa, bu "ichki if" deyiladi.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

x = 41 if x > 10: print("10 dan yuqori,") if x > 20: print("20 dan ham yuqori") else: print("Lekin 20 dan yuqori emas") # 10 dan yuqori, # 20 dan ham yuqori

9-mavzu: Python dasturlash tilida sikllarni boshqarish continue, break operatorlari
Reja:

1. 
   Pythonda break va continue-ning ishlatilishi
   
2. 
   Pythonda "break" bayonoti
   
3. 
   Pythonda "continue" bayonoti
   

TAYANCH SO’Z VA IBORALAR

Python sikllari	Break kalit so’zi	Continue kalit so’zi
If bayonoti	While bayonoti	Sintaksis
Siklga kirish	Sikldan chiqish	Sikl takrorlanishi

ADABIYOTLAR:

1. Axmedov A, Taylaqov N. “Informatika”. O’zbekiston 2008 yil

2. A.A. Abduqodirov, A.X. Pardayev. Masofali o’qitish nazariyasi va amaliyoti. –T. Fan, 2009
3. A.A. Abduqodirov, R.Ishmuxamedov, A. Pardayev, Ta’limda innovatsion texnologiyalar (ta’lim muassasalari pedagog-o’qituvchilari uchun amaliy tavsiyalar).-T.: Iste’dod, 2008
4. A.A. Abduqodirov, Q.M.Karimov, I.A.Yuldashev. Aniq fanlarni o’qitishda keys texnologiyasidan foydalanish uslubiyoti. –T.: “Fan va texnologiya”, 2015
5. Olimov B.A. Masharipov M.P. “Ofis dasturlarini mustaqil o’rganuvchilar uchun”. T.: Metodik qo’llanma. 2012 yil
ELEKTRON TA’LIM RESURSLARI:

www.uzdedu.uz – O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’lim vazirligi rasmiy sayti

www.ziyonet.uz – Axborot ta’lim portali
www.uz – Milliy qidiruv tizimi