Urmaiov N. J

11.4-chizma

Ushbu o‘zgarishga ta'sir etgan asosiy omillar quyidagilar:

- ma'lumotlarga qaraganda 2007-yilda dunyo bo‘yicha so'nggi 30 yil mobaynida eng kam bug'doy yetishtirilgan. Natijada bug‘doy bahosi Yevropa Ittifoqida 64,3 foiz, AQShda 54,4 foiz, Avstraliyada 23,3 foiz, 0 ‘zbekistonda esa 17,0 foizga oshgan;
- Kanadada bug‘doy maydoni 17 foizga qisqargan, ob-havoning issiq-quruq kelishi sababli oxirgi 37 yilda (1970-yildan keyin) eng kam hosil yetishtirilgan, eksport hajmi 22 foizga kamaygan;
- Avstraliyada bug‘doy hosildorligi oldingi yillarga nisbatan past bo'lgan;
- Argentinada bug‘doy eksportiga cheklovlar o‘matilishi mumkinligi bildirilgan;
234


- G‘arbiy Yevropada kuchli yog'ingarchiliklar sababli hosildorlik keskin kamaygan;
- Ukrainada bug‘doy eksportiga cheklov joriy qilingan;
- Shimoliy Afrikada qurg‘oqchilik sababli hosildorlik 76 foizga kamaygan, importga talab 2 baravar (3 mln. tonna) oshgan;
- AQShda bug‘doy hosili kutilgan natijalami bermagan;
- yaqin 30 yil ichida dunyo bug‘doy zahiralari eng past darajaga tushgan, eksport qiluvchilaming zahiralari 40 foizga qisqargan.
Qishloq xo‘jalik korxonalari o‘z ishlab chiqarishini rivojlantirish maqsadida yetishtirilgan mahsulotlarining ma’lum bir qismini o‘z ehtiyojlari uchun (urug‘lik, yem-xashak, umumiy ovqatlanishga va hokazo) ishlatadilar. Bu jarayonda qatnashadigan mahsulotlami xo‘jalikda hisobga olishda tannarxlari bo‘yicha baholanadi. Shuning uchun bunday baholar tannarx baholari ham deyiladi.
Xo'jaliklar ma'lum miqdordagi ortiqcha mahsulotlarini fiiqarolarga chakana baholarda sotishlari mumkin. Har bir fuqaro o‘z ehtiyojlari uchun kerak bo‘ladigan mahsulotlami dehqon bozorlaridan, do‘konlardan sotib olishi mumkin. Bu jarayonda foydalanilgan baholar chakana baholar hisoblanadi.
Korxonalar iqtisodiyotining bir necha yillik ko'rsatkichlarini tahlil
qilishda qiyosiy baholardan foydalaniladi. Qiyosiy baholar asosida mamlakat miqyosidagi ma’lum bir yilning haqiqiy o‘rtacha bahosi yotadi. Hozirgi davrda qiyosiy (taqqoslama) baho sifatida 1996-yildagi qishloq xo'jalik mahsulotlarining haqiqiy baholari olingan. Kelajakda qiyosiy baho uchun inflyatsiya va boshqa iqtisodiy masalalami e'tiborga olgan holda boshqa yilning haqiqiy bahosi asos qilib olinishi mumkin.
Transfert baholar - bir birlashma yoki korporatsiya ichidagi o‘zaro
hisob-kitobda qoTlaniladigan baholardir.
Qishloq xo‘jalik mahsulotlari baholarining mutlaq miqdori bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida talab va taklifdan, fan-texnika taraqqiyoti talablaridan kelib chiqqan holda o‘zgarib bormoqda.